zoom

Ide & Blog

Falimentimi i ujësjellësit të Durrësit, një këmbanë alarmi!

Falimentimi i ujësjellësit të Durrësit është një këmbanë alarmi për domosdoshmërinë e reformave të thella dhe mbikëqyrje të rreptë të kompanive publike në nivel qendror dhe vendor. Të parët që goditen nga ky falimentim  janë punonjësit. Si për shkak të shkurtimeve, por edhe për shkak se sigurimet shoqërore mund të mos jenë paguar në kohë. Detyrimet ndaj tyre duhet të jenë të parat në radhën e pagesave nga thesari. Ky  debat për radhën e pagesave nga kompanitë apo bashkitë e falimentuara  është bërë më parë nga Nobelisti Stiglitz, kur falimentoi Detroitin.

Falimentimi i ujësjellësit dhe i çdo kompanie publike i ngarkon taksapaguesit, e para sepse rrit borxhin publik, sidomos nga kreditë e marra nga institucionet financiare ndërkombëtare, për të cilat qeveria ka dhënë garanci. Së dyti, nga rritja e numrit të të papunëve që duan mbështetje buxhetore deri në gjetjen e një pune të re.

E treta – falimentimi krijon një efekt zinxhir me efekt negativ tek furnitorët e tyre, disa prej tyre janë kompani publike por edhe private. Konkretisht, borxhi më i madh i ujësjellësve është për koston e energjisë elektrike.  Prandaj falimentimi i ujësjellësit përkeqëson situatën financiare në efektin e tij domino. Kjo sjell edhe më pak të ardhura në buxhet.

Menaxhimi i keq i kompanive publike në nivel komunal dhe qeveritar, sipas një studimi të FMN-së për rastin e Bosnje Hercegovinës, ndikon deri në 2% të rritjes ekonomike të tyre. 2% e PBB-së është një shifër domethënëse për ekonominë e çdo vendi. Aj  ndihmon për një rritje ekonomike më të lartë dhe të qëndrueshme. Qeveria shqiptare duhet ta bëjë sa më shpejt këtë studim për kompanitë publike në vendin tonë.

Situata kritike e furnizimit me ujë kërkon reforma më të thella.

Rritja e çmimit nuk duhet të jetë mundësia e parë, por e fundit e ristrukturimit të tyre.

Ministria e Infrastrukturës, si ministri e linjës, duhet të iniciojë reforma dhe plane ristrukturimi të çdo ujësjellësi me rrezik falimentimi ose performance të dobët ekonomike dhe financiare për një periudhë të shkurtër kohore.

Ministrie e Financave dhe Ekonomisë, duhet të kushtëzojë subvencionimin dhe garancitë për kreditë e marra prej tyre me një plan ristrukturimi konkret dhe të matshëm.

Përzgjedhja e drejtorëve dhe anëtarëve të bordit duhet të jetë tërësisht profesionale, larg interesave personale apo partiake.

Reduktimi i abuzimeve me punësimin duke rritur ndjeshëm numrin e tyre dhe duke ulur ndjeshëm performancën e tyre – duhet të jetë një hap konkret dhe i matshëm.

Numri i punonjësve buxhetore kontrollohet nga ligji organik i buxhetit dhe saktësohet në një tabele bashkëshoqëruese të buxhetit vjetor të miratuar nga parlamenti. Aktualisht është 84.918.

Bllokimi i abuzimit të punonjësve buxhetorë ka bërë që abuzuesit e pushtetit të gjejnë si mundësi përfitimi jo vetëm elektoral, por edhe rritjen e punonjësve në ndërmarrjet publike, ku përfshihen pagat, kontributet  sociale dhe shëndetësore.

Kjo kosto e rritur në ujësjellësat me gjendje të rëndë financiare mund të përshpejtojë përkeqësimin e  e tyre deri në falimentim.

Auditorët e brendshëm dhe të jashtëm duhet të zgjidhen me kujdes dhe të kontrollohen  për performancën e tyre, duke krijuar kështu një listë audituesish si individë dhe kompani që mund të strukturojnë dhe të shpëtojnë furnizimin me ujë nga falimentimi dhe ndërmarrjet e tjera publike.

Komisioni i Ekonomisë dhe Financave në periudha periodike mund të rrisë efikasitetin e kontrollit parlamentar mbi performancën ekonomike dhe financiare të shoqërive të ujësjellësit.

Autoriteti rregullator në këtë sektor duhet të rrisë efektivitetin e tij, duke qenë identifikues dhe paralajmërues i rreziqeve të mundshme për falimentimin e shoqërive të ujësjellësit.

Ministria e Infrastrukturës, Ministria e Financave dhe Ekonomisë, enti rregullator i furnizimit me ujë duhet të koordinohen dhe mbikëqyren nga Komisioni parlamentar përkatës, duke eliminuar mbivendosjet dhe duke sqaruar kompetencat dhe përgjegjësitë përkatëse.