Në Shqipëri , rritja e Përgjithshme e Çmimeve në muajin dhjetor 2021 shënoi nivelin më të lartë në 11 vjet pasi inflacioni arriti 3,7%.

Përbërësi kryesor i inflacionit në vend mbeten çmimet e ushqimeve, të cilat kontribuan me 60% të inflacionit të dhjetorit 2021. Rritja mesatare vjetore e çmimeve në vitin 2021 është 2,0% nga 1,6% që ishte në vitin 2020.

Në vitin 2022 të njëjtat forca që krijuan këtë rritje do të vazhdojnë të shkaktojnë telashe, që do të thotë se ka pak mundësi që çmimet të ftohen sipas The Economist. Një faktor kyç që shpjegon bumin është një shpërthim i gripit të derrit në Kinë në vitin 2018, i cili përgjysmoi tufën e derrave. Kjo e detyroi vendin të importojë shumë mish derri dhe burime alternative të proteinave (kryesisht shpendë dhe peshk), së bashku me drithërat për t’i ushqyer ato, përgjatë 2019 dhe 2020, duke reduktuar rezervat globale.

Një faktor tjetër ka qenë vërshimi i lemzave logjistike të shkaktuara nga rihapja e shpejtë e tregtisë ndërkombëtare në një kohë kur Covid-19 ende po ruan aktivitetin në pengesa të rëndësishme. Produktet kryesore si gruri dhe sheqeri udhëtojnë me shumicë në anije të mëdha, por kapaciteti atje është i kufizuar. Nuk ndihmon që çmimet e naftës janë rimëkëmbur, duke nxitur inflacionin në çdo gjë, nga plehrat dhe kimikatet deri te kostoja e transportit nëpër fusha dhe oqeane. Në vitin e ardhshëm këto forca mund të pakësohen, por vetëm gradualisht.

Por ndoshta burimi më i madh i pasigurisë, si kurrë më parë me bujqësinë, do të jetë moti sipas Mathieu Favas nga The Economist. Në fillim të vitit 2021 çmimet u rritën pjesërisht si rezultat i thatësirave në rajonet prodhuese të drithërave të Amerikës së Veriut dhe Jugut. Kushtet e mbjelljes dhe korrjes u përmirësuan gjatë gjithë vitit, por shkencëtarët tani mendojnë se ka një probabilitet të lartë për një tjetër La Niña e cila është një ngjarje moti e llojit që shqetësoi modelet klimatike një vit më parë gjatë dimrit. Ndërkohë, fatkeqësitë e bëra më të shpeshta nga ndryshimet klimatike, të tilla si përmbytjet dhe zjarret (nga të cilat pati mjaft në vitin 2021), mund të dëmtojnë më rëndë prodhimin në shportat e bukës në botë këtë herë.

Sipas raportit të “World Risk”, Shqipëria renditet vazhdimisht e para në Europë për ekspozimin ndaj fatkeqësive natyrore për periudhën 2013-2021 duke rrezikuar të mbjellat e fermerëve dhe duke qënë më e varur nga importi i ushqimeve.

Mallrat më të shtrenjta bujqësore do të shkaktojnë ende dëm të madh në vendet në zhvillim sepse popullsia ha më pak ushqim të përpunuar: më shumë vezë dhe drithëra të trashë, më pak çokollatë dhe ushqime të gatshme. Dhe kufijtë e përpunimit në këto vende janë shpesh më të holla. Dëmi do të përkeqësohet nga probleme të tjera që godasin më shumë vendet e varfra, të tilla si zhvlerësimi i monedhave lokale, kufizimet dhe ndërprerjet e lidhura me Covid-19 dhe humbja e të ardhurave familjare për shkak të pandemisë dhe pasojave të saj.

Shqipëria është shteti që ka peshën më të lartë të shpenzimeve për ushqime në raport me totalin në Europë, një tregues ky i nivelit të ulët të të ardhurave, që dikton plotësimin e nevojave bazë, përpara se të fillojë të mendojë për shpenzime më pak bazike e deri të ato që nuk janë të domosdoshme, si psh argëtimi. Të ardhurat mesatare për frymë të shqiptarëve janë sa 31% e mesatares së Bashkimit Europian, më e ulëta në Europë (pas nesh është Bosnja me 32%). Shqipëria renditet si vendi ku banorët e saj shpenzojnë më shumë për bukë dhe drithëra në raport me të ardhurat e tyre.

“Shkalla e varfërisë në Shqipëri është një nga më të lartat në Ballkanin Perëndimor, ndërsa mbulimi i saj me mbrojtje sociale është ndër më të ulëtat” sipas FMN-së. Varfërimi i popullsisë për shkak të Covid-19, paralizës së ekonomisë në 2020 janë faktor të cilët do ruajnë çmimet e larta të çmimeve.

FMN rekomandon që rritja e mbulimit të programeve të mbrojtjes sociale do të kërkojë rritjen e të ardhurave tatimore dhe të kontributeve të sigurimeve shoqërore duke zgjeruar pjesëmarrjen e fuqisë punëtore dhe duke reduktuar informalitetin./ Armand Kullau