Dhjetra paqeruajtës të NATO-s u plagosën pasi u sulmuan nga serbët etnikë në veri të Kosovës, gjatë protestave për vendosjen e kryebashkiakëve shqiptarë.

Dhuna shpërtheu pasi demonstruesit serbë u përpoqën të bllokonin kryetarët e sapozgjedhur të komunave që të merrnin detyrën në komunën e Zveçanit të hënën, pas zgjedhjeve të diskutueshme në prill.

Ndërsa kjo lloj dhune kundër paqeruajtësve është e rrallë, tensionet janë rritur në rajon muajt e fundit, të nxitura nga përçarje të thella historike.

Sfondi i ngjarjeve

Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008. Por Serbia e sheh Kosovën si një shtet të shkëputur dhe nuk e njeh pavarësinë e saj. Serbët e Kosovës e shohin veten si pjesë e Serbisë dhe e shohin Beogradin si kryeqytetin e tyre, e jo Prishtinën.

Shumica e serbëve të Kosovës – më pak se një e dhjeta e popullsisë së përgjithshme – jetojnë në rajonet veriore dhe kanë kërkuar gjithnjë e më shumë autonomi më të madhe nga shumica etnike shqiptare.

Marrëveshja e Brukselit e vitit 2013 e ndërmjetësuar nga BE-ja u përpoq të normalizonte marrëdhëniet midis dy vendeve. Sipas kësaj marrëveshjeje, Serbia mund të krijojë komuna autonome në rajonin verior, por këto do të duhet të funksionojnë sipas sistemit ligjor kosovar, me policinë kosovare që mbetet e vetmja forcë policore.

Më shumë se një dekadë më vonë, këto komuna nuk janë krijuar, duke shkaktuar tensione.

Për vite me radhë, Kosova ka kërkuar që serbët t’i ndërrojnë targat e makinave nga serbe në ato të Prishtinës. Vitin e kaluar, qeveria e Kosovës shpalli një afat dy-mujor në të cilin targat duhej të ndërroheshin – por e shtyu datën prapa pas protestave.

Kryetarët serbë në komunat veriore, së bashku me gjykatësit vendas dhe rreth 600 oficerë policie, dhanë dorëheqjen në nëntor në shenjë proteste, sipas Reuters.

Çfarë e shkaktoi dhunën e re?

Në mars, të dy vendet nënshkruan një marrëveshje të re në Ohër, Maqedonia e Veriut, duke synuar sërish normalizimin e marrëdhënieve. Por kjo u pasua nga zgjedhjet e diskutueshme lokale në katër komuna të veriut të Kosovës.

Presidenti serb Aleksandar Vuçiç u bëri thirrje serbëve etnikë në rajon që të bojkotojnë zgjedhjet, duke thënë se ata nuk duhet të tolerojnë më një “pushtim” të huaj.

Lista Serbe, partia kryesore politike në rajon, i bëri thirrje komunitetit serb që të mos votojnë në zgjedhje dhe kandidatëve të tij të mos kandidojnë – duke i lënë kandidatët shqiptarë të garojnë vetëm.

Çfarë ndodhi të hënën?

Protestuesit etnikë serbë hodhën kokteje molotov mbi trupat e NATO-s në Kosovë (KFOR), ndërsa paqeruajtësit mbronin zyrën komunale në Zveçan.

KFOR tha se 30 prej paqeruajtësve të tij, kryesisht nga kontingjentet e tij italiane dhe hungareze, u plagosën.

Ushtarët pësuan “lëndime dhe djegie”, ndërsa tre ushtarë u “plaguan nga përdorimi i armëve të zjarrit”, sipas KFOR-it.

Misioni paqeruajtës tha se kishte rritur praninë e tij në veri të Kosovës pasi kryebashkiakët e sapozgjedhur shqiptarë morën detyrën në zonat me shumicë serbe të Kosovës.

Qëllimi i tij ishte të “zvogëlonte rrezikun e përshkallëzimit”, tha KFOR, por trupat “më pas u sulmuan nga turma gjithnjë e më agresive”.

Kurti dënoi “sulmet” ndaj paqeruajtësve. “Në një demokraci nuk ka vend për dhunë fashiste”, shkroi ai në Tëitter të hënën.

Në një deklaratë, kryeministrja serbe Ana Brnabiç tha se situata në veri të Kosovës “nuk ka qenë kurrë më e vështirë”.

Cili ka qenë reagimi?

Udhëheqësit evropianë dënuan dhunën. Josep Borrell, shefi i politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, tha se ai ka pasur kontakte me Kurtin dhe Vuçiëin dhe kërkoi “të dyja palët të marrin urgjentisht për të ulur tensionet”.

Ministria e Jashtme e Francës lëshoi ​​një deklaratë ku pretendonte se “Është më thelbësore se kurrë që Prishtina dhe Beogradi të tregojnë përgjegjësi duke u kthyer në tryezën e bisedimeve me një qëndrim kompromisi në shërbim të paqes dhe prosperitetit të qytetarëve serbë dhe kosovarë”.

Ndërsa liderët evropianë përpiqen të vendosin një ekuilibër të kujdesshëm midis dy vendeve, vendet e tjera kanë dalë në mbrojtje të Serbisë.

Zëdhënësi i Ministrisë së Punëve të Jashtme të Kinës, Mao Ning tha të martën: “Ne mbështesim përpjekjet e Serbisë për të mbrojtur sovranitetin dhe integritetin territorial” dhe i bëri thirrje Prishtinës që të krijojë komuna me shumicë serbe.

Çfarë ndodh më pas?

NATO po dërgon forca shtesë në Kosovë pas përleshjeve të së hënës, sipas një deklarate të së martës.

Kryeministri i Kosovës, Kurti tha për CNN të martën se ai nuk do t’ia dorëzonte vendin asaj që ai e përshkroi si “milicia fashiste”.

I pyetur nga CNN nëse qeveria e tij planifikon t’i dëgjojë thirrjet për tërheqjen e policëve kosovarë nga komunat veriore të vendit me rritjen e tensioneve, Kurti tha: “Përderisa ka një turmë të dhunshme jashtë ndërtesës, unë nuk mund të kem pak policë. Më duhet të kem polici që do të mbrojë sundimin e ligjit, që do të mbajë rendin, qetësinë dhe sigurinë dhe komuna duhet të jetë për të gjithë.”

Dhuna në Kosovë vjen në një moment të pasigurt politik në Beograd. Serbia u trondit në fillim të këtij muaji pasi dy të shtëna masive ku u vranë dhjetëra njerëz, kryesisht fëmijë.

Ndërkohë shpërthyen protesta tkundër qeverisë së Vuçiçit dhe “kulturës së dhunës” mbi të cilën ajo ka mbizotëruar.

“Kurrë nuk e kam parë (Vuçiçin) kaq nervoz,” tha Bosko Jaksiç, një komentator i politikës së jashtme në Beograd. “Menaxhimi i tij i krizës nuk po funksionon.”

Megjithatë, kriza në Kosovë mund t’i sigurojë Vuçiçit, i cili shpesh e ka përdorur nacionalizmin serb si një thirrje për përkrahësit e tij, një lehtësim të mirëpritur.

Ndërsa rrugët e Beogradit kohët e fundit mbushur me protestues kundër “kulturës së dhunës” në Serbi, demonstruesit nacionalistë dolën në rrugë të martën për të protestuar jashtë ambasadave franceze dhe gjermane, ndërsa mbështetësit e Vuçiçit e kthyen zemërimin e tyre drejt promotorëve evropianë të pavarësisë së Kosovës.

Në komentet e së martës, Vuçiç tha se dhuna në Kosovë mund të përbëjë kërcënim për serbët etnikë në rajon.

“Kosova po e ndihmon atë”, tha Jakshiç. “Ai po e ndërton staturën e tij patriotike në Kosovë. Ai është një mbrojtës i madh i çështjes serbe. Ai është shpëtimtari i popullit serb. E gjithë ajo retorikë që e kemi dëgjuar disa herë më parë po përdoret përsëri.”