Nuk do merremi shumë me komunizmin, që në fakt as komunizëm nuk ishte, por thjesht enverizëm, diktaturë, monizëm. As me të ashtuquajturat “të mira të komunizmit”. Natyrisht u bë elektrifikimi, u luftua analfabetizmi, u ngritën vepra madhore anekënd vendit, u shfrytëzuan më mirë pasuritë kombëtare, pati shkolla dhe shërbim shëndetësor, pati një ushtri të pajisur, hidrocentrale, fabrika, uzina, hekurudha, porte, aeroporte. U bë emancipimi i gruas. Ishte qetësi.

Por të gjitha këto erdhën me një kosto shumë të madhe: kur ra regjimi komunist zbuluam se kishim shumë borxhe, se ishim të palarë, të pangrënë e të paparë. Gratë shtatzëna u ngjitën anijeve për t’ia mbathur nga sytë këmbët.

Ky ishte dëshpërimi i diktaturës: Eksodi masiv. Edhe vetë komunistët e kanë pranuar se lufta e klasave ishte e tepruar. E tepruar është pak: u vranë mijëra njerëz, ca me gjyq e ca pa gjyq fare. U burgosën për një fjalë goje, e u internuan mijëra të tjerë.

U godit feja dhe njerëzit e fesë. U goditën intelektualët. Madje u goditën dhe vetë komunistët. Fshati lëngonte për të ngrënë. Paaftësia mbretëronte. Servilizmi, spiunllëku, klanet dhe nepotizmi bënin ligjin. Njeriu humbi shpirtin. U bë materialist.

Dhe të gjitha këto krime nuk u dënuan. Ndaj sot livadhisin komunistët dhe bijtë e tyre. Ata trashëguan pushtetin në të gjitha fushat e jetës. Shikoni filmat, shikoni mentalitetin komunist si mbizotëron, shikoni propagandën. Duket sikur koha ka mbetur në vend. Edhe sot si dje, intelektualët janë lënë mënjanë. Sundon militantizmi dhe paaftësia e servilizmi. Prona nuk u kthye, të përndjekurit ende përndiqen. Dekomunistizimi nuk u bë. Edhe në organet e reja të drejtësisë vijojnë mbeturinat e komunizmit. Prapë sot shumica vuan, si dje. Komunistët rrëmbyen çdo pasuri. Njeriu nuk ka më vlera, si dje.

Por më e keqja nga të gjitha është nostalgjia dhe brezat e rinj që nuk dinë asgjë. Varfëri, padituri, deformim. Prapë jemi prapa. E pra, kjo utopi ende vazhdon të lërë gjurmë në jetën tonë. E pra, e kaluara nuk duhet harruar, as anashkaluar, se ikën në këmbë e vjen kaluar, nëse ndërkohë nuk është dënuar.