Po çfarë nëse, më në fund dhe akoma më e pamundur, njeriu i shenjtë me shishe rakie do të bëhet së shpejti kreu i shtetit më të ri në botë, një enklavë e vogël sovrane myslimane e gdhendur në periferitë me qira të ulët të kryeqytetit të Shqipërisë? Në fund të fundit po vinte mesdita. Ndoshta duhej një shkundje e vogël.

Kur vendosen në afërsi me njëra-tjetrën, fjalët “islamike” dhe “shtet” priren të shkaktojnë më shumë panik sesa entuziazëm. Për shqiptarët që praktikojnë një variant të thjeshtë vendas të besimit – shumë larg fetvave, xhihadeve, kalifateve – ky është një perversion që duhet sfiduar.

Krenar për fijen liberale të Islamit të njohur si bektashizëm që mbizotëron në këtë cep të Ballkanit, autoritetet kanë vendosur t’i japin urdhrit shtetin e tyre, me flamur, pasaporta e të gjitha. Lindja e shumicës së shteteve mund të gjurmohet në dekada betejash, trazirash dhe revolucionesh.

Vendi i ri bektashi, në të kundërt, u njoftua nga hiçi nga Edi Rama, kryeministri shqiptar, në një intervistë me New York Times muajin e kaluar. Sapo të përcaktohen disa rregulla ligjore, bota do të festojë vendin e saj të 200-të ndoshta në fund të vitit – nëse dikush e njeh atë që është quajtur në mënyrë të pashmangshme “Vatikani mysliman”.

Nëse Vatikani është ky, Baba Mondi, mikpritësi gjenial i Karlit të Madh, është Ati i Shenjtë. I veshur me një kapelë me 12 cepa ndërsa përshëndet vizitorët në kompleksin jashtë Tiranës, mjekrën e tij të bardhë që i rrjedh mbi rrobat e gjelbra të qëndisura, gjyshi predikues i pëlqen krahasimi me selinë katolike në Romë. Por kjo është më shumë një akt modestie sesa përgënjeshtrimi i një fyerje teologjike (ai mban në dorë fotografi që përshëndet papë të ndryshëm). Papa drejton një tufë disa-miliardëshe katolikësh nga madhështia e Romës.

Ndërsa Qendra Botërore e Bektashinjve është e ngjeshur mes një zone industriale dhe disa fushave të gërvishtura nga delet dhe ka vetëm 11 hektarë ku mezi dalin disa fusha futbolli. Një auditor dhe muze i sapondërtuar ofrojnë një pikë qendrore për vizitorët që dëshirojnë të shtojnë numrin e vendeve të tyre. Nuk është Kapelë Sistine, por do të bëhet shumë shpejt.

Ka më shumë myslimanë se katolikë në botë, edhe pse vetëm një pjesë e vogël e tyre do ta pranonte besimin e tyre në këtë variant shqiptar. Të formuar në shekullin e 13-të në Turqi, bektashinjtë janë një rend mistik sufi, duke kombinuar mësimet nga Kurani me përkushtimin ndaj traditave të tyre. Dikur feja e elitës ushtarake osmane, ky urdhër mori mësime nga shumë larg derisa u ndalua atje në shekullin e 19-të.

Kur Turqia u bë laike në vitet 1920, udhëheqësit e bektashinjve u shpërngulën në Shqipëri. Nëpërmjet dashurisë së tyre për artet, dervishët e urdhrit vlerësohet se ndihmuan vendin të shkundte zgjedhën osmane në 1912. Disa e përshkruajnë atë si “fenë kombëtare” shqiptare, megjithëse më shumë njerëzit i përmbahen Islamit Sunit. Shpërblimi i besimit ishte përballja me persekutimin, së bashku me të gjitha besimet e tjera, nga regjimi stalinist që drejtoi Shqipërinë nga viti 1944.

Bektashinjtë pretendojnë se kanë 20 milionë ndjekës të shpërndarë në 32 vende. Ky mund të jetë një ekzagjerim. Numërimi i adhuruesve të tij është edhe më i vështirë duke pasur parasysh mënyrat e tij të lehta: disa e përshkruajnë atë më shumë si një filozofi sesa një fe. Baba Mondi, dedebaba i tetë që nga shpërngulja në Shqipëri, flet me nderim për të gjitha besimet.

“Mos e shtrëngoni veten ndërsa Zoti ju ka bërë të lirë”, – e përmbledh thjesht ai. Ka pak agjërim (por jo një raund të plotë të Ramazanit), disa lutje të përditshme (por jo xhami apo minare imponuese), dhe flitet shumë për njerëzit që “ndajnë të njëjtin fat”. Të jesh bektashi i mirë ka të bëjë me kullimin e dashurisë dhe tolerancës. Udhëheqësi i tyre e quan veten një mik të të gjithëve, përfshirë Izraelin, presidentin e të cilit ai e takoi vetëm muajin e kaluar. Le ta themi se mikpritja nuk ka gjasa të zgjerohet deri në Teheran apo Mekë. Bektashinjtë i shmangen politikës dhe dënojnë dhunën. Me fjalë të tjera, ato janë lehtësisht të pajtueshme me mënyrat që i shmangen Zotit që mbizotërojnë në pjesën më të madhe të Evropës këto ditë.

Babai i Romës

Nëse Baba Mondi është udhëheqësi fetar i bektashinjve, zoti Rama shërben si kryeambasador i besimit. Në një bisedë në mbrëmje me kolumnistin tonë, ish-artisti kënaqet me bujarinë e tij ndaj urdhrit, duke e përshkruar atë si “një thesar kombëtar që duhet të ndihmoni të mbijetoni pjesën tjetër të kohës”.
Mos e shqetësoni besimin e tij (të fshehtë) katolik, të ndihmosh vëllezërit e tij myslimanë është një mënyrë rrotulluese për të treguar historinë krenare të tolerancës së Shqipërisë.

Ishte i vetmi vend i pushtuar nga nazistët që gjatë Luftës së Dytë Botërore kishte më shumë hebrenj ne fund te saj sesa ne fillim. Një vend me shumicë myslimane, ai feston ditën e Nënë Terezës, një murgeshë katolike me rrënjë shqiptare. Pse stigmatizojnë ata që bëjnë mirë bazuar në diçka po aq të zakonshme sa besimi? Bektashinjtë meritojnë shumë.

Pikërisht për shkak se disa njerëz në Evropë kanë një problem me fjalën “mysliman” kjo është diçka për t’u bërë,” thotë Rama. Jo të gjithë janë pro dhënies së enklavës së tyre bektashinjve, duke e cilësuar atë që shohin si një përpjekje për shpikje fetare.

Interesa të tjera myslimane janë duke u përpjekur të fitojë terren në Ballkan; Javën e kaluar Recep Tayyip Erdogan, presidenti turk, mbërriti Tirana për të hapur një xhami me kapacitet 8,000 vende.
Shumë e shohin lëvizjen bektashiane si një taktike e Ramës, një njeri i madh—praktikisht, si një ish-basketbollist profesionist, por edhe politikisht, duke qenë se ka mbi një dekadë në pushtet me pak rivalë vendas—në një vend të vogël.

Ndoshta Por, synimi është fisnik, në përputhje me mënyrat dashamirëse të bektashinjve. Shfaqja e tolerancës shqiptare teksa kritikon indirekt atë të bashkë-evropianëve me siguri meriton rivizatimin e disa hartave për të, dhe një dolli me raki.