Shkaku i menjëhershëm është Covid-19. Rreth 10.4 trilionë dollarë të stimulit global kanë lëshuar një rikthim të furishëm, por të çuditshëm, në të cilin konsumatorët po shpenzojnë më shumë për mallra sesa normalisht, duke shtrirë zinxhirët global të furnizimit që kanë qenë të uritur nga investimet. Kërkesa për mallra elektronike ka lulëzuar gjatë pandemisë, por mungesa e mikroçipave brenda tyre ka goditur prodhimin industrial në disa ekonomi eksportuese, siç është Tajvani. Përhapja e variantit Delta ka mbyllur fabrikat e veshjeve në pjesë të Azisë. Në botën e pasur, migracioni është në rënie, stimuli ka mbushur llogaritë bankare dhe nuk ka mjaftueshëm punëtorë që duan të kalojnë nga punët më pak të pëlqyeshme, si shitja e sanduiçeve në qytete, në ato me kërkesë të lartë, siç është magazinimi. Nga Brooklyn në Brisbane, punëdhënësit janë në një grindje të çmendur për punë krahu shtesë.

Megjithatë, mungesa në ekonomi është gjithashtu produkt i dy forcave më të thella. Së pari, dekarbonizimi. Kalimi nga qymyri në energji të rinovueshme e ka lënë Evropën dhe veçanërisht Britaninë, të pambrojtur ndaj një paniku të furnizimit me gaz natyror, që në një moment këtë javë i rriti çmimet me mbi 60%. Një rritje e çmimit të karbonit në skemën e tregtimit të emetimeve të Bashkimit Evropian e ka bërë të vështirë kalimin në forma të tjera të energjisë. Zona të Kinës janë përballur me ndërprerje të energjisë pasi disa nga provincat e saj përpiqen të përmbushin objektivat e rrepta mjedisore. Çmimet e larta për transportin dhe komponentët e teknologjisë tani po shkaktojnë rritjen e shpenzimeve kapitale për të zgjeruar kapacitetin. Por kur bota po përpiqet të heqë dorë nga format e pista të energjisë, nxitja për të bërë investime afatgjata në industrinë e karburanteve fosile është e dobët.

Forca e dytë është proteksionizmi. Siç shpjegon raporti ynë special, politika tregtare nuk shkruhet më me efikasitetin ekonomik, por në ndjekjen e një sërë qëllimesh, nga imponimi i standardeve të punës dhe mjedisit jashtë vendit deri në ndëshkimin e kundërshtarëve gjeopolitikë.

Këtë javë administrata e Joe Biden konfirmoi se do të mbante tarifat e Donald Trump për Kinën, të cilat mesatarisht ishin 19%, duke premtuar vetëm se firmat mund të aplikonin për përjashtime (fat i mirë duke luftuar burokracinë federale). Në të gjithë botën, nacionalizmi ekonomik po kontribuon në mungesën në ekonomi. Mungesa e shoferëve të kamionëve në Britani është përkeqësuar nga Brexit. India ka mungesë qymyri pjesërisht për shkak të një përpjekjeje të gabuar për të shkurtuar importet e karburantit. Pas viteve të tensioneve tregtare, fluksi i investimeve ndërkufitare nga kompanitë ka rënë me më shumë se gjysmën në krahasim me PBB-në botë që nga viti 2015.

E gjithë kjo mund të duket tmerrësisht si reminishencë e viteve 1970 kur shumë vende u përballën me radhë në pikat e kaburanteve, rritje dyshifrore të çmimeve dhe rritje të ngadaltë ekonomike. Gjysmë shekulli më parë politikanët e morën keq politikën ekonomike, duke luftuar inflacionin me masa të kota si kontrollet e çmimeve dhe fushatën e Gerald Ford “kamzhik inflacionit tani”, i cili u bëri thirrje njerëzve të kultivojnë perimet e tyre. Sot Rezerva Federale po debaton se si të parashikohet inflacioni, por ekziston një konsensus që bankat qendrore kanë fuqinë dhe detyrën për ta mbajtur atë nën kontroll.

Për momentin, inflacioni jashtë kontrollit duket i pamundur. Çmimet e energjisë duhet të zbuten pas dimrit. Në vitin e ardhshëm përhapja e vaksinave dhe trajtimeve të reja për Covid-19 duhet të zvogëlojnë ndërprerjet. Konsumatorët mund të shpenzojnë më shumë për shërbimet. Stimuli fiskal do të përfundojë në vitin 2022: Biden po përpiqet të marrë faturat e tij të shpenzimeve “jumbo” përmes Kongresit dhe Britania planifikon të rrisë taksat. Rreziku i një goditjeje imobiliare në Kinë do të thotë që kërkesa mund të bjerë, duke rikthyer kushtet e ngadalta të viteve 2010. Dhe një shtim i investimeve në disa industri përfundimisht do të përkthehet në më shumë kapacitet dhe produktivitet më të lartë.

Por mos bëni gabim, forcat më të thella pas mungesës në ekonomi nuk po largohen dhe politikanët lehtë mund të përfundojnë me politika të rrezikshme të drejtuara gabimisht. Një ditë, teknologji të tilla si hidrogjeni duhet të ndihmojnë që energjia e gjelbër të jetë më e besueshme. Por kjo nuk do të plotësojë mungesat tani. Ndërsa kostot e karburantit dhe energjisë elektrike rriten, mund të ketë një reagim të ashpër. Nëse qeveritë nuk sigurojnë që të kenë alternativa të përshtatshme të gjelbërta për lëndët djegëse fosile, atyre mund t’u duhet të përballojnë mungesat duke zbutur objektivat e emetimeve dhe duke u kthyer në burime më ndotëse të energjisë. Prandaj qeveritë do të duhet të planifikojnë me kujdes për të përballuar kostot më të larta të energjisë dhe rritjen më të ngadaltë që do të rezultojë nga eliminimi i emetimeve. Pretendimi se dekarbonizimi do të rezultojë në një lulëzim të mrekullueshëm ekonomik do të çojë në zhgënjim.

Mungesa në ekonomi gjithashtu mund të përforcojë tërheqjen e proteksionizmit dhe ndërhyrjen e shtetit. Shumë votues fajësojnë qeverinë për raftet boshe dhe krizat energjetike. Politikanët mund t’i shpëtojnë përgjegjësisë duke shfajësuar të huajt e paqëndrueshëm dhe zinxhirët e brishtë të furnizimit, dhe duke folur për premtimin e rremë për rritjen e mbështetjes te vetja. Britania tashmë ka shpëtuar një fabrikë plehrash për të ruajtur furnizimin me dioksid karboni, një kontribut për industrinë ushqimore. Qeveria po përpiqet të shpjegojë se mungesat e fuqisë punëtore janë të mira, sepse ato do të rrisin pagat dhe produktivitetin në mbarë ekonominë. Në realitet, vendosja e barrierave për migracionin dhe tregtinë, mesatarisht, do të bëjë që të dy të bien.

Mësimet e gabuara në kohën e gabuar

Përçarjet shpesh i bëjnë njerëzit të vënë në dyshim ortodoksitë ekonomike. Trauma e viteve 1970 çoi në një refuzim të mirëpritur të qeverisë së madhe dhe Kejnesianizmit të papërpunuar. Rreziku tani është që tendosjet në ekonomi të çojnë në refuzimin e dekarbonizimit dhe globalizimit, me pasoja shkatërruese afatgjata. Ky është kërcënimi real i paraqitur nga ekonomia e mungesës. /The Economist – Përgatiti Zoom.al