Trembëdhjetë vjet më parë, një person ose grup personash që përdorte emrin Satoshi Nakamoto publikoi një letër që përshkruante një sistem të ri softuerësh të quajtur bitcoin. Sot, bitcoin vlen më shumë se 1 trilion dollarë dhe ka ndezur një fenomen që sipas përkrahësve të tij, mund të riorganizojë të gjithë rrjetin financiar global.

Një statujë e Satoshi Nakamoto qëndron në Budapest edhe pse identiteti i krijuesit të bitcoin nuk është konfirmuar.

Sidoqoftë, ekziston një mister në zemër të bitcoin. Kush është në të vërtetë Satoshi Nakamoto?

Më 31 tetor 2008, Satoshi Nakamoto dërgoi një letër me nëntë faqe një grupi kriptografësh duke përshkruar një formë të re të “parave elektronike” të quajtur bitcoin.

Në atë kohë askush nuk kujdesej për identitetin e Nakamoto-s. Shumica e njerëzve në atë grup ishin skeptikë për vetë idenë e bitcoin.

Kriptografët dhe zhvilluesit si Hal Finney, Nick Szabo, David Chaum dhe Wei Dai ishin përpjekur për më shumë se një dekadë të zhvillonin një version elektronik të parave të gatshme. Të gjithë ata kishin dështuar, për një sërë arsyesh.

Më 9 janar 2009, Nakamoto nisi rrjetin e bitcoin. Z. Finney ishte një nga të paktët që ishte i intriguar prej tij dhe në javët e para të dy punonin nga distanca për të funksionuar rrjetin. Transaksioni i parë me bitcoin shkoi nga Nakamoto te Z. Finney.
Për rreth dy vjet, ndërsa bitcoin rritej ngadalë, Nakamoto shkroi në tabelat e mesazheve dhe shkëmbeu privatisht e-maile me zhvilluesit. Në dhjetor 2010, Nakamoto ndaloi së postuari publikisht dhe ndaloi së foluri me zhvilluesit në vitin 2011. Nakamoto ia kaloi udhëheqjen e projektit Gavin Andresen, një zhvillues softuerësh.

A dimë diçka për Nakamoton si person?
Jo në të vërtetë. Në mesazhet publike, madje edhe në mesazhet private që u publikuan më vonë, Nakamoto nuk foli kurrë për asgjë personale. Asgjë biografike, as për motin, as për gjërat që ndodhin në vend. Gjithçka kishte të bënte me bitcoin dhe kodin e tij.

Nakamoto përdori dy adresa emaili dhe një faqe interneti. Identiteti i personit që i ka regjistruar është i bllokuar.

Nuk ka asnjë informacion tjetër publik. Në një epokë në të cilën është e vështirë të jesh anonim, Nakamoto mbetet një fantazmë.

Por a nuk është Nakamoto i pasur?

Janë rreth një milion bitcoin që janë “minuar” në vitin e parë të bitcoin dhe që nuk janë zhvendosur kurrë. Sot ato bitcoin kanë vlerë rreth 55 miliardë dollarë. Kjo do ta bënte Nakamoton një nga 30 njerëzit më të pasur në botë, sipas listës së miliarderëve në kohë reale të Forbes.

Supozohet se ato një milion bitcoin kontrollohen nga Nakamoto dhe vetëm Nakamoto. Për t’i zhvendosur ato duhet të keni “çelësin privat”, një varg i gjatë dhe unik shkronjash dhe numrash që kontrollon aksesin.

Personi që i lëviz ato do të kishte një pretendim shumë të fortë për të qenë Nakamoto.

Pra, pse nuk janë shitur?

Në vitet e para, komuniteti i kriptomonedhave supozoi se Nakamoto mbeti anonim dhe i la ato bitcoin të paprekura, kryesisht nga frika. Nuk dukej e paarsyeshme që shpikësi i bitcoin mund të arrestohej. Në vitet e fundit, megjithatë, shumica e qeverive – Kina është përjashtimi i madh – kanë pranuar bitcoin në shkallë të ndryshme.

Ka kaluar një dekadë që kur Nakamoto u zhduk. Është e mundur që krijuesi i bitcoin ka vdekur pa i dhënë dikujt tjetër çelësat privatë. Është gjithashtu e mundur që Nakamoto ka humbur çelësat dhe nuk mund të lëvizë bitcoin.

Dikush duhet të jetë Nakamoto, megjithatë, apo jo?

Po dhe me kalimin e viteve, pothuajse kushdo që punonte edhe nga distanca të ngjashme me bitcoin – si z. Finney, i cili vdiq në 2014 dhe z. Andresen është cilësuar si Nakamoto. Të gjithë e kanë mohuar dhe nuk ka prova për të vërtetuar të kundërtën.

Në vitin 2014, një grup studentësh dhe studiuesish në Universitetin Aston në Birmingham, Angli, kryen një analizë gjuhësore dhe arritën në përfundimin se zoti Szabo kishte shumë gjasa të ishte Nakamoto. Të tjerë kanë pohuar se ai është gjithashtu Nakamoto. Z. Szabo e ka mohuar pretendimin.

Kush është Craig Wright?
Z. Wright është një programues australian që jeton në Londër, i cili në vitin 2016 pretendoi se ishte Nakamoto. Pretendimet e tij u analizuan shpejt dhe u refuzuan në komunitetin e bitcoin. Ai u zotua të provonte se ishte Nakamoto duke lëvizur disa nga bitcoinat e hershëm. Deri më sot, ai nuk e ka bërë këtë gjë.

Vitet e fundit, z. Wright është përpjekur të kundërshtojë pretendimin e tij. Ai ka paraqitur për patenta për softuerin e bitcoin, edhe pse ai u lëshua si një projekt me burim të hapur dhe paditi një host të podcast-it i cili tallte publikisht pretendimin e tij për shpifje.

A do të zbulojë padia në Florida identitetin e Nakamoto?

Vetë zoti Wright është paditur nga familja e një kolegu të ndjerë të quajtur Dave Kleiman. Padia pretendon se zotërinjtë Wright dhe Kleiman zhvilluan bitcoin së bashku si pjesë e një partneriteti biznesi dhe se zoti Wright i detyrohet familjes së zotit Kleiman gjysmën e atyre një milion bitcoin.

Nëse një juri zbulon se të dy kanë krijuar bitcoin së bashku, zoti Wright mund të detyrohet ligjërisht të shesë disa nga ato bitcoin. Por derisa ai ta bëjë këtë, shumica e njerëzve në botën e bitcoin do të vazhdojnë të hedhin poshtë pretendimet e tij.

Dhe derisa dikush t’i lëvizë ato bitcoin, nuk ka gjasa që dikush të pranohet si krijuesi i vërtetë i bitcoin./ The Wall Street Journal

Përgatiti për Zoom.al, Armand Kullau