Në atë kohë nuk kisha guxim t’i thosha se isha shqiptare. Isha një nga ata me fat – një studente me bursë, ndryshe nga bashkëqytetarët e mi që punonin si pastrues, ndërtues, kujdestar dhe punonjës seksi. Zinim lajmet e para në Itali ato ditë. Ndonjëherë si një komb i kontrabandistëve, tutorëve dhe hajdutëve; ndonjëherë si individë të dështuar, të socializuar nën një sistem tjetër, të cilët luftuan për t’u integruar; dhe ndonjëherë si njerëz të korruptuar, dembelë të paaftë për të zbatuar në vendin e tyre formulën e suksesit që kishin parë të rrezatohej mbi detin Adriatik në kanalet televizive të Silvio Berlusconit.

“Pushtuesit” ishte vetëm një nga etiketat. Edhe pse, marrë fjalë për fjalë, pushtimi i vetëm në historinë e dy kombeve shkoi anasjelltas. Ndodhi më 7 prill 1939, kur trupat e Musolinit zbarkuan në qytetin tim të lindjes, Durrës dhe aneksuan mbretërinë shqiptare në mbretërinë e Italisë, duke e vendosur atë si një bazë ushtarake për pushtimin e mëvonshëm të Greqisë, duke shfrytëzuar bakrin, kromin dhe burimet e tjera natyrore të saj, dhe duke stolisur flamurin shqiptar me simbole fashiste.

Që nga fundi i sundimit komunist në fillim të viteve 1990, asnjë politikan shqiptar nuk ka guxuar të sfidojë një qeveri italiane mbi trashëgiminë e marrëdhënieve të saj koloniale me Shqipërinë. Përkundrazi, ashtu si me marrëveshjen e fundit që i mundësoi qeverisë së Giorgia Melonit të përpunojë azilkërkuesit në mënyrë ekstraterritoriale në Shqipëri, miqësia e veçantë historike midis dy kombeve festohet shpesh. Në fund të fundit, ndryshe nga pushtimi italian i Etiopisë, ne u kursyem nga armët kimike. Incidenti i marsit të vitit 1997 ku dhjetëra gra dhe fëmijë u mbytën pasi u goditën nga një anije patrullimi italiane, tashmë është klasifikuar si aksident.

Megjithatë, një qeveri nuk është kurrë e njëjtë me njerëzit e saj. Edhe shumë shqiptarë kujtojnë me mirënjohje mikpritjen që iu bë që nga vitet ’90 e në vazhdim. Gjatë viteve të studimit në Romë, takova dhjetëra italianë të cilët më siguruan se të huajt ishin të mirëpritur dhe më kërkonin falje për fyerjet që dëgjoja shpesh në publik. Ata shpjeguan se edhe italianët dikur kishin qenë emigrantë. Nuk ishin ata që besuan në mitin e Italiani brava gente (italianët, njerëzit e mirë), i cili shërbeu për të normalizuar dhe shfajësuar trashëgiminë e Musolinit. Ata nuk mendonin se kombi duhet të mposhtë gjithçka. Ata nuk votuan për parti si ajo e Melonit.

Zyrtarët britanikë, mes të cilëve thuhet edhe Keir Starmer, kanë deklaruar se qeveria e Mbretërisë së Bashkuar është e interesuar për një pakt migrimi si ai shqiptar. Nuk do të jetë me Shqipërinë. Qeveria shqiptare shqyrtoi më parë kërkesat e zyrtarëve britanikë dhe i refuzoi ato, duke deklaruar se vendi nuk do të shndërrohej kurrë në vend-deportimin e Evropës.

Megjithatë, gjithçka që i duhet Britanisë për një marrëveshje ekuivalente është një ish-koloni me një qeveri, kujtesa e së cilës është mjaft e mprehtë për të kujtuar rrugët dhe ndërtesat që i zoti i saj ndërtoi në shekullin e kaluar, por jo qeniet njerëzore që shfrytëzoi në dekadat e fundit. Një popull mjaftueshëm i traumatizuar nga e kaluara e tij e afërt për të hequr nga kujtesa të largëtën dhe i qeverisur nga një elitë politike e nënshtruar në përputhje me rendin liberal, i cili do të përsërisë mantrën se ne të gjithë duhet të ndajmë pasojat e migrimit pa vënë në dyshim shkaqet e tij gjeopolitike.

Megjithatë, do të ishte naive të kritikoheshin përpjekjet e Starmerit për të trajtuar migracionin duke moralizuar mbi këto çështje, siç janë të prirur të bëjnë shumë njerëz në të majtë. Kur argumenti se duhet “të jemi pragmatikë” është i pari që hidhet në tavolinë, parimet – kujtesa, përgjegjësia, kujdesi për njerëzit vulnerabël, quajeni si të doni – tashmë janë pezulluar.

Si ta kundërshtojmë atë, atëherë? Ndoshta me logjikë të thjeshtë. Marrëveshjet e migracionit, si ajo që Laburistët me sa duket po studiojnë, bazohen në supozime të ndryshme: që migrimi në vetvete është një problem, se migrimi i parregullt luftohet më së miri me ndalime kufitare drakoniane, se ndalimi jashtëterritorial mund të veprojë si një pengesë. Ka shumë kërkime që tregojnë se çdo premisë është e dyshimtë. Por edhe duke supozuar se ato janë të vlefshme, ka tre çështje të tjera me të cilat duhet të përballet çdo politikan “pragmatik”.

Politikisht, modeli i Shqipërisë paraqitet si një risi në menaxhimin e flukseve migratore, sepse përfshin bashkëpunimin ndërmjet një kandidati për në BE dhe një shteti anëtar të BE-së. Frymëzuar nga dëshira për të gjetur një zgjidhje “strukturore” për çështjen e emigracionit të parregullt, në realitet ajo bën pikërisht të kundërtën: i lë negociatave dypalëshe atë që duhet të arrihet si rezultat i një procesi në mbarë BE-në. Më shumë se kaq, dhe më e rëndësishme për Mbretërinë e Bashkuar, e cila nuk ka plan për t’u ribashkuar me BE-në, krijon një precedent të rrezikshëm në të cilin vendet individuale ndjekin marrëveshjet e tyre për të adresuar “problemin” e tyre të migracionit, duke shmangur shanset për një proces vërtet të koordinuar nëpër Evropë.

Së dyti, parimi i mos-kthimit, i përfshirë në konventën e OKB-së të vitit 1951 në lidhje me statusin e refugjatëve, ndalon dëbimin ose kthimin e njerëzve në vendet që konsiderohen të pasigurta. Meloni këmbëngul se Shqipëria është e sigurt, duke përmendur statusin e saj kandidat në BE. Por nëse është kështu, pse gratë shtatzëna, fëmijët dhe kategoritë e tjera të cenueshme përjashtohen nga marrëveshja?

Së treti, është çështja ekonomike. Për të respektuar ligjin ndërkombëtar, migrantët e dëbuar duhet të mbeten përgjegjësi e Italisë. Sipas marrëveshjes ndërmjet Italisë dhe Shqipërisë, Italia është përgjegjëse për të gjitha kostot e ndërtimit dhe menaxhimit të dy qendrave, si dhe personelit të policisë, mjekëve, infermierëve dhe zyrtarëve administrativë, për një shpenzim total që është vlerësuar të arrijë në 670 milionë euro. (562 milion £). Një emigrant i parregullt në Shqipëri i kushton Italisë njësoj ose më shumë sesa do të përpunohej në territorin e vet. Përfitimi i vetëm është se emigrantët bëhen të padukshëm – lontano dagli occhi, lontano dal cuore, siç thotë fjala italiane.

Na thuhet se qeveria e Starmer është pragmatike dhe e interesuar për atë që funksionon.

LEXO KËTU: Starmer: Jam i interesuar për marrëveshjen e Italisë me Shqipërinë! Po pres rezultatet

Por si mund të konsiderohet ende “pragmatike” një “zgjidhje” që nuk ka kuptim logjik nga pikëpamja politike, juridike dhe ekonomike?

Ndoshta ka vetëm një përgjigje të besueshme: propaganda. Laburistët e dinë se janë në një shumicë të pasigurt, të kërcënuar nga politikanët e ekstremit të djathtë që bërtasin për rrezikun e migrimit. Laburistët mendojnë qartë se mund të dërgojnë një mesazh për votuesit më të djathtë në koalicionin e tyre se edhe ata janë të ashpër ndaj migrantëve. Duke bërë këtë, ata i marrin si të mirëqenë mbështetësit e tyre liberalë dhe të majtë. Ata mund të pezullojnë parimet e tyre dhe të falin retorikën për një kohë. Por kontradiktat politike, ligjore dhe ekonomike do të mbeten. Dhe nëse planet shkojnë përpara, ata do të fillojnë të pyesin se çfarë lloj pragmatizmi po mbështesin. /Përgatiti në shqip Zoom.al

*|Lea Ypi është profesoreshë në teorinë politike në departamentin e qeverisë në London School of Economics