New York Times

Dy projekte të pasurive të paluajtshme luksoze në Shqipëri të propozuara nga dhëndri i ish-presidentit Donald J. Trump po nxisin tensione të vazhdueshme në Vlorë. Familja Trump po përballet me akuza se toka që ajo shpreson të zhvillojë është lënë mënjanë në mënyrë të parregullt.

Mosmarrëveshjet kanë të bëjnë me investimet me vlerë 1 miliard dollarë që Ivanka Trump, vajza më e madhe e ish-presidentit dhe bashkëshorti i saj, Jared Kushner, po ndjekin në Shqipëri përgjatë bregdetit mesdhetar të këtij kombi të Evropës Jugore në tokë të kontrolluar dikur nga një qeveri komuniste.

Kushner njoftoi planet për të ndërtuar një kompleks të pasur hotelesh dhe vilash plazhi në një pjesë të tokës ku një familje shqiptare ka kultivuar për breza. Familja thotë se një pjesë e kësaj prone iu sekuestrua në mënyrë korruptive pas përfundimit të sundimit komunist në vitin 1991.

“Ata po përpiqen të na marrin atë që është e jona”, tha Bledar Alexandros Konomi, i cili si djalë i ri ndihmonte në kujdesin e bagëtive në tokën e propozuar tani për hotelin e Kushner dhe pretendimi i të cilit mbështetet nga procesverbalet e gjykatës shqiptare.

Në vendin e dytë, një ishull i vogël me vendndodhje strategjike të quajtur Sazan, ku Bashkimi Sovjetik dërgoi furnizime ushtarake gjatë Luftës së Ftohtë, Kushner po punon me zyrtarë të lartë të qeverisë në Shqipëri për të siguruar të drejtat ekskluzive të zhvillimit.

Ajo që nuk ka qenë publike është se ka një propozim të dytë për të zhvilluar të njëjtin ishull, i paraqitur nga një zhvillues ekzekutiv i pasurive të paluajtshme shqiptaro-amerikane nga Nju Jorku.

Zhvilluesja, Evi Kokalari-Angelakis, tha në një intervistë se qeveria shqiptare e ka injoruar në mënyrë efektive propozimin e saj për të ndërtuar në ishull sepse dëshiron t’i lërë përshtypje Trump, në rast se ai rizgjidhet dhe mund të ndihmojë Shqipërinë në objektivat e saj të politikës së jashtme.

“Dizavantazhi im më i madh është se unë jam kundër vajzës dhe dhëndrit të Trump,” tha zonja Kokalari-Angelakis. Ajo shtoi se pranoi të fliste me The Times për propozimin e saj për hotel vetëm pasi zonja Trump pohoi publikisht në korrik se ajo dhe zoti Kushner kishin siguruar tashmë një marrëveshje për të ndërtuar mbi Sazanin.

“Më kanë mbyllur derën në fytyrë. Është absolutisht e pasjellshme”, tha Kokalari-Angelakis.

Kokalari-Angelakis nuk është e vetmja që ngre pyetje në lidhje me projektet e propozuara të zotit Kushner në Shqipëri. Agron Shehaj, një deputet i partisë opozitare në parlamentin shqiptar, tha se procesi i zgjedhjes së një zhvilluesi për ishullin e Sazanit ka qenë shumë i errët.

“Sigurisht që për Shqipërinë, e cila është një vend i varfër, është e rëndësishme zhvillimi i turizmit. Por këtu ka pasur mungesë transparence dhe e bën të duket sikur kjo është një marrëveshje private që është në interesin politik të kryeministrit të Shqipërisë”, tha Shehaj në një intervistë.

Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama, në një deklaratë të dhënë për The Times nëpërmjet një zëdhënësi dhe Kushner, në një intervistë, të dy kundërshtuan çdo sugjerim se qeveria shqiptare po ndërmerrte hapa në dobi të Kushner për shkak të marrëdhënies së tij me Donald Trump.

“Fakti që një sipërmarrës kaq i njohur amerikan tregon interesin e tij për të investuar në Shqipëri, na bën shumë krenarë dhe të lumtur. Kjo i tregon në një nivel tjetër SHBA-së dhe botës se ka një yll të ri në rritje në botën e bukur mesdhetare të turizmit të quajtur Shqipëri”, thuhet në deklaratën me shkrim të zëdhënësit të Ramës.

Projektet shqiptare nuk sponsorizohen nga Organizata Trump, kompania e pasurive të paluajtshme pjesërisht në pronësi të drejtpërdrejtë të Trump dhe nuk do të mbajnë emrin apo markën Trump. Në vend të kësaj, zoti Kushner, i cili shërbeu si këshilltar i zotit Trump në Shtëpinë e Bardhë, krijoi kompaninë e tij të investimeve, Affinity Partners, e mbështetur kryesisht me financime nga qeveria e Arabisë Saudite, për të bërë marrëveshje në vende në mbarë botën.

Për këto projekte në Shqipëri, si dhe një marrëveshje më vete në Serbi, Kushner është bashkuar me Richard Grenell, i cili shërbeu si i dërguar i posaçëm në Ballkan gjatë administratës Trump. Kushner, në intervistë, tha se planet e tij tashmë kishin ndihmuar në ngritjen e profilit global të Shqipërisë si një destinacion turistik mesdhetar.

“Ne duam të bëjmë diçka për të cilën njerëzit mund të jenë shumë krenarë,” tha ai.

Sazani, ishulli më i madh në Shqipëri, ndodhet në një pikë strategjike në veri të kufirit me Greqinë dhe pikërisht përballë thembrës së çizmes së Italisë. Për gati 1000 vjet, ishulli kryesisht i pabanuar ka qenë një vend jetik ushtarak, në hyrje të ngushtë të detit Adriatik, duke përfshirë përdorimin nga italianët si një bazë nëndetëse gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Pasi Shqipëria iu afrua Bashkimit Sovjetik, pas Luftës së Dytë Botërore, ishulli u bë një post ushtarak për qindra ushtarë shqiptarë si dhe bateritë kundërajrore të furnizuara nga Rusia. Ishulli sot është ende i mbushur me streha për bomba, së bashku me një port të vogël ushtarak dhe një koleksion ndërtesash të rrënuara, kryesisht të braktisura, jo shumë larg vendit ku Kushner dhe Ivanka Trump duan të ndërtojnë.

“Nëse mund të besohen mburrjet sovjetike, Saseno është fortifikuar në mënyrë që të jetë i papërshkueshëm nga sulmi me bombë atomike,” tha një kabllogram i CIA-s nga viti 1951, i cili bazohej në raportet e lajmeve turke, duke shtuar se Sazan (Saseno ishte emri italian i ishulli) ishte në një pozicion për të bllokuar plotësisht Detin Adriatik, ashtu si Gjibraltari bllokon hyrjen në Mesdhe.

Për të hyrë në ishull, firma e zotit Kushner ka nevojë për miratim nga qeveria shqiptare. Ajo ka paraqitur tashmë një propozim pranë Agjencisë Shqiptare të Zhvillimit të Investimeve.

“Ne kemi këtë ishull prej 1,400 hektarësh në Mesdhe dhe po sjellim arkitektët më të mirë dhe markat më të mira”, tha Ivanka Trump gjatë një interviste në podcast këtë verë.

Zonja Trump shërbeu si ekzekutive në kompaninë e hoteleve dhe golfit të familjes Trump përpara se babai i saj të zgjidhej president dhe ky projekt është ndër të parët që ajo ka thënë se do të luajë një rol të drejtpërdrejtë që kur babai i saj u largua nga Shtëpia e Bardhë.

Asher Abehsera, një ekzekutiv amerikan i pasurive të paluajtshme, të cilin Kushner e ka emëruar për të mbikëqyrur projektet, tha se qeveria shqiptare dha miratimin paraprak për të vazhduar me negociatat për ndërtimin e kompleksit hotelier në Sazan, por kushtet përfundimtare të çdo marrëveshjeje janë ende të pazgjidhura. Por komentet e Trump që sugjeronin se familja e saj kishte siguruar hyrjen në Sazan kanë tërhequr kritika në Shqipëri.

Kokalari-Angelakis tha se ajo paraqiti një propozim në pranverë, një kopje e të cilit iu dha The Times, duke ofruar investimin e 400 milionë dollarëve në Sazan për të ndërtuar një hotel luksoz të frymëzuar nga resorti The Breakers në Florida. Do të tërhiqte një lloj tjetër turme, potencialisht Elon Musk dhe Jeff Bezos të botës, të cilët po udhëtojnë vazhdimisht në brigjet italiane dhe greke, ndërsa fatkeqësisht anashkalojnë Shqipërinë.

Kokalari-Angelakis tha se kishte pasur biseda me zyrtarë qeveritarë rreth planit të saj dhe i ishte kërkuar nga qeveria të përgatiste një propozim inxhinierik më të detajuar, vetëm për të dëgjuar komentet e Trump gjatë një podcast në korrik që sugjeronte se marrëveshja ishte arritur. Ajo tha se kishte vendosur të mos shpenzonte më shumë para për të ndjekur projektin e saj.

Drejtuesit në AIDA, agjencia shqiptare që mbikëqyr projekte të tilla, refuzuan një kërkesë për intervistë. Në një deklaratë me shkrim, agjencia tha se planet për të ndërtuar në ishullin e Sazanit janë ende në shqyrtim dhe për sa kohë që nuk kemi ndonjë vendim, nuk kanë informacion për të ndarë.

Kokalari-Angelakis beson se Trump-ët kishin marrë favore të veçanta nga qeveria e Ramës.

“SHBA-të do ta kishin të vështirë të ndërmarrin veprime kundër qeverisë së Ramës, ndërsa ai është në partneritet me Jared dhe Ivanka”, tha ajo.

Zëdhënësi i Ramës, në deklaratën e tij, e kundërshtoi këtë pretendim, duke e cilësuar si “mjaft zbavitës” duke qenë se Rama, është akuzuar për lidhje të ngushta me familjen Soros, e cila është e lidhur me grupet liberale.

“Edi Rama është kryeministri i Shqipërisë dhe për të, kushdo që bashkon përpjekjet tona për t’i shërbyer interesave më të mira të Shqipërisë është me të vërtetë një bekim i madh”, thuhet në deklaratë.

Vendi i dytë i propozuar i zhvillimit të Kushner, ku janë planifikuar 1000 vila plazhi dhe dhoma hoteli, është afër në një komunitet të quajtur Zvërnec, ngjitur me Vlorën, qytetin e tretë më të madh të Shqipërisë, ku një aeroport i ri ndërkombëtar është tani në ndërtim dhe turizmi tashmë po lulëzon.

Pjesa më e madhe e pronave pranë Vlorës u konfiskua nga qeveria gjatë epokës komuniste dhe mosmarrëveshjet janë zvarritur që nga viti 1991, kur qeveria e zgjedhur në mënyrë demokratike filloi përpjekjet për t’u kthyer pronat pronarëve të ligjshëm.

Vendi që Kushner dhe Trump kanë identifikuar për projektin e tyre në Zvernec është objekt i disa prej këtyre mosmarrëveshjeve. Të dhënat tregojnë se pjesë të mëdha të tokës të propozuara tani për zhvillim nga zoti Kushner janë mbajtur nga familjet që jetonin në jug të zonës, në fshatin e vogël në Zvërnec, ku flitet greqisht dhe shqip dhe historia e të cilit mund të gjurmohet në shekullin e 6-të p.e.s.

Por pasi qeveria shqiptare nisi procesin e kthimit të tokave të sekuestruara, një zhvillues i pasurive të paluajtshme i quajtur Artur Shehu, së bashku me anëtarë të tjerë të familjes së tij, ngritën pretendime për pronësinë. Shehut iu dha azil në Shtetet e Bashkuara dy dekada më parë dhe të dhënat e gjykatës tregojnë se jeton në Miami, nuk iu përgjigj një kërkese për koment.

Fshatarët në Zvërnec, duke përfshirë familjen Konomi, javët e fundit kanë kontaktuar me Kushner për ta njoftuar me shkrim për pretendimin e tyre se ata zotërojnë tokën ku është planifikuar të ndërtohet hoteli luksoz dhe se nuk janë domosdoshmërisht të gatshëm të heqin dorë.

“Është shumë e qartë se një skemë e madhe korrupsioni po ndodh. Është thjesht e pabesueshme,” tha Konomi, një profesor i statistikave në Universitetin e Cincinnati, familja e të cilit ende viziton shpesh një shtëpi që ata kanë në zonë.

Kushner i është drejtuar një prej familjeve më të pasura të Shqipërisë, Shefqet Kastrati, një miliarder zhvillues i pasurive të paluajtshme dhe pronar i zinxhirit më të madh të pikave të karburantit në Shqipëri, për të ndihmuar me projektin në Zvërnec.

Kastrati Group ka lidhje të kahershme me kryeministrin Rama. Ai kontrollon disa kontrata fitimprurëse qeveritare, duke përfshirë aeroportin ndërkombëtar në kryeqytetin e Shqipërisë. Në intervista, drejtuesit e firmës së Kushner thanë se nuk kishin qenë në dijeni të mosmarrëveshjes së tokës.

“Ne jemi të sigurt se po punojmë me titullarët e ligjshëm. Nëse vërtetohet e kundërta, ne do të tërhiqemi nga blerja,” tha Abehsera në një deklaratë.

Toka bregdetare shqiptare është rrëmbyer vitet e fundit nga familje të tjera të fuqishme dhe të pasura, sipas Neritan Sejamini, një ish-këshilltar i zyrës së kryeministrit, i cili ka studiuar se si ligji i vitit 1991 synonte të kthente tokat e kohës komuniste është shfrytëzuar.

“Ligji është abuzuar në të mirë të të lidhurve politikisht ndonjëherë në kurriz të banorëve vendas,” tha Sejamini.

Një ligj i veçantë i miratuar në fillim të këtij viti gjithashtu lejon që projektet e hoteleve luksoze të ndërtohen në tokë të lënë mënjanë për të mbrojtur kafshët e egra dhe mjedisin e ndjeshëm. Thoma Kola, 81 vjeç, i cili jeton në Zvërnec, tha se kishte frikë se familja e tij mund të humbiste shpejt tokën në veri të fshatit.

“Ne nuk do të jemi në gjendje t’ua lëmë atë fëmijëve tanë,” tha ai. /New York Times