Kështu tha së fundmi presidenti i një prej shoqatave më të mëdha të ushtarëve zviceranë, Stefan Holenstein, për marrëdhëniet e Zvicrës me NATO-n. Mund të tingëllojë joserioze, por Holenstein ishte serioz: Qëllimi i tij, i nxitur nga lufta e Rusisë në Ukrainë, ishte se Zvicra duhet të punojë më ngushtë me NATO-n, por të mos anëtarësohet.

Bashkimit Evropian, i cili u bashkua me Kombet e Bashkuara vetëm në vitin 2002 dhe – përveç dërgimit të disa oficerëve – nuk i është bashkuar kurrë stërvitjeve të plota ushtarake me që rrethon vendet e NATO-s, duke besuar se politika e rreptë e neutralitetit ushtarak të parashikuar në kushtetutën e Zvicrës e ndalon atë. Për shkak të luftës në Ukrainë, Holenstein dëshiron që Zvicra më në fund të bëhet pjesë dhe të fillojë të mbajë përgjegjësi për sigurinë dhe arkitekturën ushtarake të Europës.

Papritur, politika dhe media zvicerane janë përfshirë në çështjen e neutralitetit. Javën e kaluar, Damien Cottier, një anëtar liberal i parlamentit zviceran, tha se zviceranët kanë menduar për një kohë të gjatë se të qenët i rrethuar nga vendet e NATO-s do të thotë automatikisht se edhe ata do të mbrohen. Kjo, shkroi ai në Le Temps, është “një ëndërr e rrezikshme. Vendi ynë nuk mund të jetë një kalorës i lirë kur bëhet fjalë për sigurinë evropiane.”

Bota e ka parë tashmë Finlandën dhe Suedinë – dy vende të BE-së që, si Zvicra, kanë tradita të gjata të neutralitetit ushtarak – fillojnë të konsiderojnë seriozisht aplikimin për anëtarësim në NATO, gjë që mund të ndodhë çdo ditë tani. Një ndryshim i dukshëm po ndodh edhe në Danimarkë, një aleate e NATO-s, qeveria e së cilës tani shpreson të përmbysë politikën ekzistuese të vendit për të hequr dorë nga projektet e mbrojtjes të Bashkimit Europian në një referendum të qershorit.

Këto vende nordike kanë arritur papritur në përfundimin se “dy sigurime të jetës janë më të mira se një”, tha një ekspert i sigurisë në kushte anonimiteti. Zvicra është shumë larg Rusisë gjeografikisht dhe shumë më pak e ekspozuar sesa vendet nordike. Por, gjithashtu, ndjen nevojën për të lëvizur më fort në sistemin perëndimor të garancive të ndërsjella të sigurisë.

Ky është një shembull tjetër se si po ndryshojnë rreshtimet strategjike në Europë për shkak të agresionit rus. Duket se neutraliteti ushtarak i trashëguar nga Europa e shekullit të 20-të po bëhet me shpejtësi një gjë e së kaluarës.

Anëtarësimi në NATO mbetet thellësisht jopopullor në mesin e zviceranëve; vetëm 33 përqind e favorizojnë atë. Por mbështetja publike për bashkëpunim më të ngushtë me aleancën Atlantike është rritur javët e fundit dhe disa zviceranë duan të afrohen aq sa do të lejojë kushtetuta e vendit të tyre. “Lufta e Ukrainës është një valë tronditëse për ne,” tha Jean-Marc Rickli, kreu i risqeve globale dhe në zhvillim në Qendrën e Gjenevës për Politikat e Sigurisë, i cili shkroi tezën e doktoraturës mbi shtetet neutrale evropiane pas Luftës së Ftohtë.

Zvicra nuk do të shkojë aq larg sa Suedia dhe Finlanda në dukje duan të shkojnë dhe të anëtarësohen në NATO – jo vetëm sepse neutraliteti është në Kushtetutën zvicerane, por edhe sepse neutraliteti është një element thelbësor i vetëperceptimit zviceran, duke e penguar atë të bashkohet me çdo aleancë ushtarake me një klauzolë mbrojtëse reciproke.

Në vende si Franca dhe Gjermania, gjuha, feja dhe historia e përbashkët kanë formësuar identitetin kombëtar. Por Zvicra ka katër gjuhë kombëtare, disa fe dhe një strukturë qeverisëse të decentralizuar fuqishëm. Atje, identiteti kombëtar formësohet nga federalizmi, neutraliteti dhe demokracia e drejtpërdrejtë. “Me fjalë të tjera,” tha Rickli, “Identiteti zviceran është një identitet politik. Anëtarësimi në një organizatë ndërkombëtare do ta shkatërronte këtë.”

Kjo është arsyeja pse diskutimi në Zvicër për ndjekjen e një marrëdhënieje më të ngushtë me NATO-n është i vështirë dhe i ndjeshëm. Disa ekspertë zviceranë të sigurisë refuzuan të flasin në procesverbal, duke përmendur presionin politik.

Partia më e madhe e vendit – Partia Popullore Zvicerane (SVP) e ekstremit të djathtë, nacionaliste – e ka bërë tashmë të qartë qëndrimin e saj se çdo fleksibilitet mbi parimin e neutralitetit komprometon sovranitetin kombëtar. Për SVP-në, Zvicra e kaloi atë kufi kur vendosi t’i bashkohej vendeve të tjera perëndimore në sanksionimin e Rusisë për pushtimin e saj në Ukrainë.

Megjithatë, disa politikanë të qendrës së majtë dhe të qendrës së djathtë mbrojtën sanksionet, duke argumentuar se për shkak se Rusia kishte shkelur ligjin ndërkombëtar – i cili pjesërisht u shkrua në Gjenevë – Zvicra duhet ta dënojë atë. Disa thanë gjithashtu se Zvicra mund dhe duhet të bëjë shumë më tepër me NATO-n sesa bën aktualisht.

Zvicra iu bashkua Partneritetit për Paqe të NATO-s, një program për joanëtarët, në 1996 pas përfundimit të Luftës së Ftohtë. Vendi ka ofruar trajnime dhe madje disa helikopterë për misionet paqeruajtëse ndërkombëtare, siç është ai i udhëhequr nga NATO në Kosovë. Ai gjithashtu shkëmben të dhëna të trafikut ajror me aleatët e NATO-s për të parandaluar sulmet terroriste nga ajri dhe merr pjesë në një qendër të mbrojtjes kibernetike të NATO-s në Estoni. Por kjo ka të bëjë me të. “Deri tani, ndërveprueshmëria [me forcat e NATO-s] në një nivel të tillë taktik ishte aq larg sa do të shkonte Zvicra,” tha Rickli. “Por bërja e njësive të tëra të ndërveprueshme me trupat e NATO-s nuk ishte kurrë në axhendë. Tani, kjo papritmas po diskutohet.”

Ky diskutim u nis nga lideri i liberalëve të qendrës së djathtë, Thierry Burkart, në një shkrim në Neue Zürcher Zeitung më 7 prill. Ai argumentoi se ishte koha për “das Ende der Igel-Schëeiz” – “fundi i iriqit të Zvicrës”, i cili rrokulliset në një top dhe vendos shtylla të mprehta kur është nën sulm ushtarak, por nuk bën asgjë kur sulmohen vendet e tjera. Sipas mendimit të Burkart, pushtimi rus i Ukrainës dëshmon se politika zvicerane e sigurisë është “në një rrugë qorre”. Në fund të fundit, Rusia e ka klasifikuar të gjithë Perëndimin si armik; Zvicra ka qenë shënjestër e sulmeve kibernetike ruse, ashtu si vendet evropiane jo neutrale; dhe raketat ruse mund të godasin lehtësisht Zvicrën.

Buxheti i mbrojtjes zvicerane – aktualisht pak më pak se 1 për qind e PBB-së së vendit – do të rritet, si kudo në Evropë. Berna sapo ka porositur edhe avionë luftarakë F-35 të prodhuar në SHBA. Burkart dëshiron të harmonizojë më shumë blerje me pajisjet e NATO-s në mënyrë që Zvicra të mund të kryejë më lehtë stërvitje ushtarake me aleatët e NATO-s dhe madje t’u vijë në ndihmë vendeve fqinje. Është kjo papajtueshmëri operative që Burkart dëshiron të eliminojë. Në rajonin e Alpeve, siç tha një diplomat për Foreign Policy, “nuk duhet të krijohet vakum”.

Nga mesi i prillit, një sondazh gjithëpërfshirës tregoi se një shumicë në Zvicër favorizon planin e Burkart për afrimin me NATO-n, duke përfshirë stërvitjet e përbashkëta ushtarake: 56 për qind e zviceranëve duan të bashkëpunojnë më ngushtë me NATO-n në mënyra të ndryshme – njësoj siç kanë bërë Suedia dhe Finlanda. në dekadat e fundit.

“Marrëdhëniet midis Zvicrës dhe NATO-s kanë luhatur midis konvergjencës dhe divergjencës” në dekadat e fundit, tha Henrik Larsen, studiues i lartë në Qendrën për Studime të Sigurisë në Institutin Federal Zviceran të Teknologjisë në Cyrih. Në një punim kërkimor, ai shkroi se në një botë të sigurt dhe paqësore – veçanërisht gjatë viteve 1990 – të dy priren të afrohen më shumë. Megjithatë, kur bota bëhet më e shëmtuar, Zvicra dhe NATO kanë gjetur më pak terren për bashkëpunim, si kur NATO u ripërqendrua në mbrojtjen kolektive pas aneksimit të Krimesë nga Rusia në 2014.

Sot, me NATO-n që forcon mbrojtjen territoriale në krahun e saj lindor, Zvicra ka pak për të ofruar dhe divergjenca po zgjerohet.

Në të kaluarën, kur zviceranët mendonin për sigurinë e tyre, ajo që kishin në mendje ishte siguria e vendit të tyre të vogël. Sot, ata e shohin gjithnjë e më shumë në një kontekst më të gjerë evropian. Tani, për shkak se lufta në Ukrainë mund të shpërthejë në të gjitha drejtimet, tha Holenstein, “ata më në fund e kuptojnë se siguria është themeli i gjithçkaje që ne e kemi të shtrenjtë: lirinë tonë, demokracinë tonë, sundimin e ligjit dhe neutralitetin ushtarak”.

“Një luftë brutale agresioni, në mes të Europës, na godet të gjithëve pa dallim,” shtoi ai. “Prandaj, Zvicra duhet të armatoset për të ardhmen”.

Deri më tani, kjo është vetëm një bisedë në qarqet politike, diplomatike dhe ushtarake. Nëse Zvicra do të fillojë vërtet të bashkëpunojë me NATO-n në një mënyrë operacionale, ka të ngjarë të vendoset në një referendum. Nëse miratohet, procesi mund të zgjasë dy vjet.

Megjithatë, që ky diskutim po zhvillohet është revolucionar për standardet zvicerane. Nëse edhe zviceranët neutralë të devotshëm zgjohen dhe afrohen më pranë kampit perëndimor, kjo do të thotë se bota po ndryshon vërtet.