Që nga fillimi i saj në qershor 2021, EPPO hapi zyra në 22 vende të BE-së, me degën kroate të udhëhequr nga Tamara Laptos, një avokate me përvojë e njohur për punën e saj me autoritetin kroat kundër korrupsionit USKOK dhe rolin e saj si prokurore në një numër të lartë -çështjet e profilit, përfshirë ato kundër ish-kryeministrit Ivo Sanader.

“Kjo e ka ndryshuar jashtëzakonisht situatën e korrupsionit. Njerëzit që ndoshta mund të kishin ushtruar ndikim mbi hetuesit vendas falë pushtetit politik që zotërojnë nuk janë më aq të fuqishëm – dhe janë të detyruar t’u përmbahen rregullave… Gjithashtu nuk ka më kuptim të ndërhyjmë në punën e gjykatave dhe hetuesve vendas, sepse edhe nëse arrini t’i ndaloni në nivel lokal – nuk mund ta ndaloni EPPO-në,” tha për EURACTIV.hr ish-kreu i degës kroate të mbikëqyrësit anti-korrupsion të Transparency International, Zorislav Antun Petroviç.

Edhe pse Kroacia përbën vetëm një pjesë të aktiviteteve totale të EPPO kundër mashtrimit në Evropë – zyra nisi gjithsej 865 hetime në të gjithë BE-në në vitin 2022, duke përfshirë rreth 9.9 miliardë euro financim, me vetëm Italinë që përbën 30% të të gjitha rasteve – Aktivistët kundër korrupsionit vlerësojnë punën e EPPO në Kroaci si një shtesë e mirëpritur.

“Ka ende shumë zyrtarë që punojnë për autoritetet publike që mendojnë se janë të lirë të bëjnë çfarë të duan me fondet publike. Kjo është pjesërisht sepse ata mendojnë se janë të paprekshëm, ose sepse mund të tërheqin fijet në këto organe, ose sepse presin që anëtarësimi në një parti politike t’i ndihmojë gjithmonë të dalin nga problemet,” thoë Petroviç, i cili sot drejton një parti të majtë të vogël të të gjelbërve.

Skandali më i spikatur i hetuar nga EPPO gjatë një viti e gjysmë më parë përfshinte një rast prej 1.3 milionë euro që çoi në padi ndaj ish-ministres për fondet e BE-së, Gabrijela Zalac dhe tre e bashkëpunëtorëve të saj, zyrtarë të lartë të partisë konservatore në pushtet HDZ, në dhjetor 2021.

Një zyrtar tjetër i lartë i hetuar së fundmi nga EPPO është ish-ministri i bujqësisë Tomislav Tolusic, i cili u arrestua në korrik 2022 në një hetim mbi parregullsi të dyshuara mbi rreth 600,000 euro në fondet e BE-së që ai shpenzoi për pajisjen e biznesit të tij privat të prodhimit të verës.

Vetëm në vitin 2022, hetimet e EPPO-së në Kroaci çuan në tetë aktakuza dhe gjashtë vendime gjyqësore dhe në ngrirjen e rreth 400,000 € në asete. Ata gjithashtu morën 51 raporte dhe ankesa, ku më shumë se gjysma (29) vinin nga autoritetet lokale dhe 17 të tjera të paraqitura nga individë. Për sa i përket llojit të financimit të përfshirë, shumica e rasteve lidheshin me zhvillimin rajonal dhe urban (7), pasuar nga bujqësia dhe zhvillimi rural (6).

Në raportin e vitit 2022 të Transparency International, Kroacia u rendit e 57-ta nga 180 vende të anketuara globalisht dhe e 24-ta në BE, vetëm përpara Rumanisë, Bullgarisë dhe Hungarisë.

Qytetarët kroatë dorëzuan deri në 162 denoncime në EPPO për dyshime për vepra penale që nuk janë në të vërtetë brenda juridiksionit të zyrës së prokurorit evropian.
Shifra tregon sesa e kanë humbur ata besimin te Drejtësia e Re.

SPAK në rrugën e USKOK

Kur u ngrit USKOK (Zyra për Shtypjen e Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar), kroatët shpresuan se më në fund zyrtarët e korruptuar do të shkonin përpara drejtësisë.
Kur ish -kryeministri Ivo Sanader u çua pas hekurave, besimi i kroatëve të drejtësia njohu kulmin.

Por skandalet e korrupsionit që kanë përfshirë qeverinë e kryeministrit Andrej Plenkoviç dhe heshtja e USKOK përballë tyre e kanë hedhur në erë këtë besim.

“Sot, në vitin 2023, zbatimi i ligjeve të tilla është patetik ose kryesisht inekzistent në Kroaci. Auditimet dhe kontrollet në vend nuk janë plotësisht të pavarura, kontrollet dhe balancat që kanë të bëjnë me grantet dhe financimet qeveritare praktikisht nuk ekzistojnë siç synon koncepti në demokracitë funksionale, duke lënë hapësirë të mjaftueshme për përvetësim dhe vjedhje dhe mjete të tjera korruptive”, – denonconte pak kohë më parë shkrimtarja e njohur Ina Vukic.

Në Shqipëri SPAK u krijua me besimin se më në fund do të çonte përpara drejtësisë zyrtarët e lartë të korruptuar. Por 4 vjet pas formimit, qytetarët po e humbin besimin.

Dhjetëra çështje të denoncuara prej tyre flenë në sirtaret e prokurorëve, ndërsa opozita flet për drejtësi selektive.

Rasti i Kroacisë është një këmbanë alarmi; nga njëra anë për SPAk që të çojë përpara drejtësisë zyrtarët e korruptuar, nga ana tjetër për BE, që të nxitojë të hetojë të paktën se ku shkojnë fondet e saj.

Nëse hetimin do ta zgjeronte tek rastet e tjera të korrupsionit, vetëm atëherë në Shqipëri qytetarët mund të shpresojnë vërtet për drejtësinë e ëndërruar.

Me SPAK-un që i kanë zënë dosjet pluhur, si ajo e inceneratorit të Tiranës, besimi te drejtësia po rrokulliset pa frena në dishezë. /Zoom.al