Në harkun kohor të dy viteve, eksportet e kompanive shqiptare jashtë kanë rënë me 1 miliardë euro. Për të njëjtën periudhë, importet e Shqipërisë nga jashtë janë ulur me 400 milionë euro.

Me pak fjalë, krahasuar me vitin 2022, Shqipëria ka sot një deficit tregtar 600 milionë euro më të madh. E megjithatë, përgjatë kësaj kohe, leku është forcuar me 16.1 për qind ndaj euros.

Sa herë që u duhet të shpjegojnë këtë paradoks, zyrtarët e qeverisë dhe Bankës së Shqipërisë rendin pas varkës së madhe të shpëtimit. Ky është turizmi. “Janë rritur të ardhurat nga turizmi, dërgesat nga emigrantët dhe investimet e huaja direkte,” është refreni magjik me të cilin drejtuesit e shtetit shpjegojnë fuqinë mistike të lekut.

Në fakt, të gjitha këto janë më të vërtetë një varkë e madhe shpëtimi. Të ardhurat që Shqipëria përfiton nga turizmi janë vlerësime, ashtu si dërgesat e emigrantëve. Shifrat e tyre mund të kalibrohen sipas nevojës sepse janë të pamatshme, një proces që anglezët me delikatesë e quajnë “fine tuning”.

Fjala vjen nëse qeveria dhe Banka e Shqipërisë i deklarojnë nesër të ardhurat nga turizmi 10 miliardë euro, askush nuk ka për të marrë vesh asgjë. Dhe avash avash po shkojnë aty. Tani të kthehemi tek të dhënat që vlejnë. Të ashtuquajtura “hard data”. Këto janë të dhënat, që janë të matshme, të verifikueshme dhe të besueshme.

Teksa totali i të ardhurave që Shqipëria deklaron zyrtarisht se ka përfituar nga turizmi kanë arritur mbi 5 miliardë euro, hotelet e vendit në vitin e tyre më të mirë kanë deklaruar vetëm 350 milionë euro xhiro në deklaratat e TVSH-së të dorëzuara në Tatime.

Lulëzimi i Airbnb, apo shpenzimet e tjera të turistëve jashtë hoteleve, nuk mund të shpjegojnë dot një diferencë kaq të madhe. Dhe gjithkush ka të drejtën të ngrejë pyetjen; sa të besueshme janë shifrat që Shqipëria deklaron për turizmin? Por le t’i marrim për një moment të mirëqëna të gjitha.

Problemi është se as dëfterët e bakallit turistik nuk po e justifikojnë dot më fuqinë e pamposhtur të lekut. Merrni vetëm atë që ka ndodhur vitin e fundit.

Në bilancin e pagesave, ekziston një tregues, i cili regjistron të gjitha transaksionet ndërkombëtare që Shqipëria kryen me pjesën tjetër të botës, përveç llogarisë financiare dhe asaj kapitale. Kjo është llogaria korrente, e cila përfshin brenda saj si shkëmbimet tregtare ashtu dhe turizmin, dërgesat e emigrantëve e madje edhe shkëmbimet e shërbimeve të tjera.

Në nëntë muajt e parë të vitit të kaluar deficiti i llogarisë korrente ishte 22.6 milionë euro. Pra nga Shqipëria kanë dalë 22.6 milionë euro më shumë se sa kanë hyrë. Për 9 muajt e parë të këtij viti, deficiti i llogarisë korrente u përkeqësua me më shumë se 10 herë duke arritur në 230 milionë euro. Por për të njëjtën periudhë leku u forcua me 5.6 për qind ndaj euros. Pra as turizmi nuk po i gjen dot më derman forcimit të lekut.

Paralelisht flukset e llogarisë financiare, po ashtu janë përkeqësuar. Me të vërtetë Shqipëria ka shënuar rritje të investimeve të huaja direkte, por për të njëjtën periudhë, investimet e kompanive shqiptare jashtë shtetit janë rritur edhe më shumë. Efekti i SPAK, efekti i kursit të këmbimit apo ngushtim i diferencialit të kthimit nga kapitali mes Shqipërisë dhe ekonomive të zhvilluara, kjo pak rëndësi ka. Por flukset valutore neto të investimeve direkte janë më të ulëta.

Me pak fjalë, transaksionet që ekonomia shqiptare kryen me botën janë me bilanc negativ në të gjithë komponentët. Kjo do të thotë se nga Shqipëria del më shumë euro se sa hyn. Por prapë, leku forcohet.

Tani le të kthehemi tek pyetja themelore. Nga buron fuqia e lekut, kur as turizmi, as emigrantët dhe as investimet e huaja nuk e shpjegojnë dot më. Kjo është një pyetje që nuk ka përgjigje racionale. Dhe aty ku shkenca nuk shpjegon dot, fillon territori i hyjnores. Fuqia e lekut është hyjnore. Vetëm kështu mund të shpjegohet.

Ndoshta Edona nuk e kishte keq kur e krahasoi kryeministrin me Zeusin. Ndonëse në këtë rast, krahasimi më i mirë do të ishte me Hadesin, Zotin që qeveriste botën e nëndheshme. Kjo përbën më shumë sens. Ndoshta vendi ku duhen kërkuar arsyet e forcimit të lekut nuk është bota e sipërme që duket, por ajo poshtë që nuk duket. Bota, që qeveris Hadesi.

Dhe kjo është një botë shumë e madhe, e cila shtrihet nga Amsterdami në Bruksel e madje deri në Dubai. Me korporata dhe korrierë të cilët lëvizin lumenj valute. Por shifrat e tyre nuk dalin në defterët e qeverisë, edhe pse të gjithë qeverisen nga Hadesi i Edonës.