30 vendet anëtare të NATO-s u takuan të premten në Bruksel për të diskutuar hapat e ardhshëm të aleancës në Ukrainë. Përpjekjet diplomatike kanë dështuar për t’i dhënë fund kaosit në vend, tetë ditë pasi Vladimir Putin urdhëroi trupat ruse të pushtonin.
Situata brenda Ukrainës duket se nuk ka gjasa të përmirësohet së shpejti. Një autokolonë ruse prej 40 miljesh, drejtuar për në kryeqytetin, Kiev, është bllokuar për ditë të tëra pasi luftëtarët ukrainas kanë në dorë zona kyçe, ndërsa trupat ruse kanë pretenduar zona të tjera kyçe strategjike dhe, që nga mëngjesi i sotëm, po pushtojnë termocentralin bërthamor Zaporizhzhia.
Pavarësisht situatës së zymtë në terren, NATO nuk është e gatshme të përfshihet drejtpërdrejt në konflikt – duke përfshirë krijimin e një zone ndalim-fluturimi – përtej mbështetjes së rezistencës së Ukrainës ndaj një pushtimi që po vret civilë të pafajshëm.
Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, tha të premten se një zonë e ndaluar fluturimi mbi Ukrainë nuk është një opsion që po shqyrtohet nga aleanca. “Ne kemi rënë dakord që nuk duhet të kemi aeroplanë të NATO-s që veprojnë mbi hapësirën ajrore të Ukrainës ose trupat e NATO-s në territorin ukrainas.’’

Cfarë është NATO?
Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut është një grup prej 30 vendeve të Amerikës së Veriut dhe Evropës. Sipas NATO-s, qëllimi i saj “është të garantojë lirinë dhe sigurinë e anëtarëve të saj përmes mjeteve politike dhe ushtarake”.
Aleanca u krijua në 1949 në përgjigje të fillimit të Luftës së Ftohtë. Qëllimi i tij fillestar ishte të mbronte Perëndimin nga kërcënimi i paraqitur nga Bashkimi Sovjetik. Që nga fundi i Luftës së Ftohtë, shumë vende ish-sovjetike i janë bashkuar NATO-s, për të ‘bezdisur’ Putinin.

Çfarë do të thotë të jesh anëtar i NATO-s?
Të jesh pjesë e NATO-s do të thotë të marrësh një rol aktiv në diskutimet e përditshme mbi çështjet e sigurisë dhe mbrojtjes që prekin aleancën. Kjo mund të variojë nga masat strategjike për të luftuar luftën kibernetike deri tek lëvizja e trupave brenda kufijve të NATO-s për të mbrojtur anëtarët e tjerë, siç ka ndodhur gjatë kësaj krize.
Anëtarët supozohet të shpenzojnë 2% të PBB-së kombëtare për mbrojtje çdo vit, megjithëse pak anëtarë e kanë bërë këtë vitet e fundit.Aspekti më i njohur i aleancës është neni 5 i traktatit, i cili, nëse vihet në zbatim do të thotë “një sulm kundër një aleati konsiderohet si një sulm kundër të gjithë aleatëve”. Neni 5 është përdorur vetëm një herë, në përgjigje të sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001 në Shtetet e Bashkuara.Megjithatë, aleanca mund të marrë masa mbrojtëse kolektive pa vendosur në zbatim nenin 5, dhe thekson se e ka bërë këtë në dritën e sulmit rus ndaj Ukrainës.

Çfarë është një zonë ndalim-fluturimi?
Një zonë e ndaluar fluturimi është një zonë ku disa avionë nuk mund të fluturojnë për një numër të caktuar arsyesh. Në kuadrin e një konflikti si ai në Ukrainë, ndoshta do të nënkuptonte një zonë në të cilën avionët rusë nuk do të lejoheshin të fluturonin, për t’i penguar ata të kryenin sulme ajrore kundër Ukrainës.
NATO ka vendosur zona ndalim-fluturimi në vendet joanëtare më parë, duke përfshirë Bosnjën dhe Libinë. Megjithatë, është gjithmonë një lëvizje e diskutueshme, sepse do të thotë të përfshihesh në një konflikt pa angazhuar plotësisht forcat tokësore.

Çfarë do të ndodhte nëse NATO do të vendoste një zonë ndalim-fluturimi?
Problemi me zonat ushtarake të ndalim-fluturimit është se ato duhet të zbatohen nga fuqia ushtarake. Nëse një avion rus fluturon në një zonë të ndaluar fluturimi të NATO-s, atëherë forcat e NATO-s do të duhet të ndërmarrin veprime kundër atij avioni. Këto masa mund të përfshijnë goditjen e avionit nga qielli. Kjo, në sytë e Rusisë, do të ishte një akt lufte nga NATO dhe ka të ngjarë të përshkallëzonte konfliktin.

Përse NATO nuk ka vendosur një zonë ndalim-fluturimi?
As Ukraina dhe as Rusia nuk janë anëtare të NATO-s. Putin e sheh qartë NATO-n si një kërcënim të drejtpërdrejtë për autoritetin e tij dhe së fundmi ka kritikuar zgjerimin e saj drejt Rusisë, duke e përdorur atë si justifikim për pushtimin në Ukrainë.
Si rezultat, NATO është jashtëzakonisht ngurruese për t’u përfshirë drejtpërdrejt në konfliktin e Ukrainës me një fuqi bërthamore rivale. Ndërsa mbështet rezistencën e Ukrainës dhe njeh veprimet e Putinit si një pushtim të një kombi sovran, aleanca thjesht nuk është e përgatitur të bëjë asgjë që mund të interpretohet si një akt i drejtpërdrejtë lufte ndaj Rusisë dhe rrezikon një përshkallëzim që mund të çojë në përdorimin e armëve bërthamore.

Pse Rusia ndihet e kërcënuar nga NATO?
Putini beson prej kohësh se Rusia ka arritur një marrëveshje të keqe pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik – diçka që ai e ka quajtur “katastrofa më e madhe gjeopolitike e shekullit të 20-të”.
Ai është ankuar se NATO, me kalimin e kohës, ka zgjeruar kufijtë e saj duke pranuar vendet e Evropës Lindore që dikur ishin pjesë e Bashkimit Sovjetik — që do të thotë se Rusia tani ndan një kufi tokësor me aleancën më të madhe ushtarake në botë, duke reduktuar kështu fuqinë e tij gjeopolitike në atë që ishte dikur sfera e ndikimit të Moskës.
Kohët e fundit, ai po kërkonte që NATO të zvogëlohej në kufijtë e vitit 1997, përpara se vendet baltike të Letonisë, Lituanisë dhe Estonisë, dy të fundit prej të cilave kufizojnë Rusinë, t’i bashkoheshin aleancës./ CNN, – Përgatiti në shqip për zoom.al M.C/