U premtua përdorimi i gjerë i Inteligjencës Artificiale duke filluar nga prokurimet, bujqësia, edukimi, shëndetësia, drejtësia e deri tek procesi negociues me Bashkimin Evropian.

Pse jo, tanimë është një tezë e gjithëpranuar që teknologjia përmirëson jetën e njerëzve duke ofruar zgjidhjet më të mira dhe më të lira. Sot, përshembull, me anë të telefonave celularë komunikojmë në distanca të largëta pa pasur nevojë për investime të kushtueshme në linja fikse dhe infrastrukturë tjetër mbështetëse. Po kështu, me anë të mobile banking është mundësuar aksesi në shërbimet financiare pa pasur nevojë për një mbulim të gjerë me degë bankare në zonat e largëta. Por që teknologjia të japë një kontribut real dhe të qëndrueshëm në zhvillim, ajo nuk duhet vetëm të ofrojë produkte më të mira dhe më të lira, por ajo duhet të çojë në më shumë vende pune me pagë më të lartë. Me fjalë të tjera, në një ekonomi përdorimi i teknologjisë duhet të rezultojë në përfshirjen e kapitalit human në përmirësimin apo edhe prodhimin e teknologjive të reja.

Sot në Shqipëri ne përdorim telefona celularë, por nuk i prodhojmë ato. Padyshim ne do të përdorim edhe Inteligjencë Artificiale, por sërisht shtrohet pyetja: A mundemi ne të ndryshojmë atë që është thelbësore për ekonominë dhe e vështrirë për t’u arritur, që është produktiviteti? Ose për ta sjellë në mënyrë më të kuptueshme për lexuesin këtë pyetje: A mundet një majmun vetëm pse ka hipur në pemë, të pretendojë se do të shkojë në Hënë?

Për të ilustruar agrumentin tim, kësaj here nuk do t’u referohem eksperiencave që vijnë nga bota, por eksperiencës sonë. Në janar të vitit 2019 sërisht Kryeministri shpalosi, në disa dalje publike, vizionin për ta trasformuar Shqipërinë në një hub të teknologjisë së Blockchain ose në një vend pionier të ofrimit shërbime të sofistikuara në fushën e FinTech-ut . Drejtësisht qeveria vlerësoi se kishte një kërkesë globale dinamike në rritje të këtij sektori ndërkohë që sektori gëzonte edhe avantazhin e barrierave të ulta të hyrjes. Ndaj me miratimin e ligjit 66 të vitit 2020, Shqipëria u bë një nga vendet pioniere në Europë që ofroi një ekosistem të rregulluar, me anë të të cilit pretendohej se ekonomia do të materializonte përfitime të mëdha nga ofrimi dhe tregtia e aseteve virtuale (ndryshe të njohura edhe si kriptomonedhat).

Sot kanë kaluar 3 vite nga miratimi i kuadrit regullator dhe asgjë nuk ka ndodhur. Madje nuk ka pasur asnjë aplikim për licencim dhe rrjedhimisht, asnjë aktivitet i licencuar nuk kryhet në Shqipëri.

Kjo histori tregon që vetëm “vullneti i mirë” edhe legjislacioni nuk mjaftuan. Të zhvillosh dhe të përdorësh gjerësisht teknologjitë inovative, siç është Blockchain apo modelet Inteligjencës Artificiale në ekonomi, duhet të sigurohen disa ingredientë të nevojshëm.

E para, Shqipërisë i mungonte edhe i mungon edhe sot një autoritet përgjegjës për teknologjitë inovative të informacionit (ku futet edhe Inteligjenca Artificiale), i cili të shërbejë jo vetëm si: 1) ofrues i infrastrukturës së nevojshme për zhvillimin e teknologjive inovative edhe Inteligjencës Artificiale, 2) si motor i krijimit dhe shpërndarjes së njohurive të reja, por dhe si 3) autoritet rregullues dhe mbikëqyrës.

Nëse në politikëbërje apo në publik dikush mendon se këtë funksion e kryen AKSHI, gabohet rëndë, siç gaboi në rastin e Blockchain-it.

Së dyti, implementimi i një teknologjie të re inovative, siç ishte edhe ofrimi i produkteve financiare dhe shërbimeve financiare në Blockchain, paraqiste sfida të mëdha pasi kërkonte që sektori privat të pajisej me kapital njerëzor të përgatitur me njohuri dhe aftësi në shkencat kompjuterike, kriptografi, shërbimet financiare, por dhe me njohuri specifike legjislative. Ky kapital njerëzor mungonte dhe duhej përgatitur. Dhe, nëse ka një fushë ku kemi pësuar regres në vend të progresit, është kapitali njerëzor.

Së treti, për të intensifikuar aktivitetet e kërkim-zhvillimit në teknologjitë inovative, qeveria duhet t’u ofronte firmave pioniere, stimujt e nevojshëm dhe bashkëfinancim. Pra, ka nevojë për financim!

Gjatë gjithë historisë, ndryshimi teknologjik ka krijuar fitues dhe humbës edhe neglizhimi në përmbushjen e elementëve thelbësorë të mësipërm, na ka rreshtuar tek humbësit, ose përdoruesit pasivë të zhvillimit teknologjik.

Po ashtu, eksperimentet e profesorit të Yale-it Keith Chen kanë treguar që shimpanzetë mund të pretendojnë të shkojnë edhe në Hënë nëse edukohen, por faktikisht, qysh prej vitit 1961 e deri tani, ato  përdoren vetëm si kavje për të testuar efektet e fluturimit në hapësirë.

Në ekonomi kam mësuar një parim: Që njerëzve është mirë t’u japësh ose një parashikim ose një datë, por kurrë mos ua jep të dyja.

Parashikimi edhe pse shumë i guximshëm, se modelet e Inteligjencës Artificiale do të revolucionarizojnë ekonominë tonë, nuk është i pamundur.

Thjesht nuk dimë se kur kjo mund të ndodhë.