Day ArchiveZbulimet mjekësore në 2023-shin që i dhanë shpresë botës

Nga terapia gjenetike tek trajtimi i Alzheimerit, risi për kurimin e kancerit të pankreasit deri te metodat e reja të riprodhimit, ka pasur shumë zbulime premtuese në vitin 2023 që do të ndikojnë në shëndet dhe mjekësi.

COVID-19 ka vazhduar të marrë jetë në vitin 2023, duke e çuar numrin global të vdekjeve në pothuajse shtatë milionë njerëz. Pandemia ka krijuar gjithashtu një epidemi të të mbijetuarve që vazhdojnë të vuajnë nga COVID-i për një kohë të gjatë. Por nuk ishin të gjitha lajmet e këqija në vitin 2023.

Me rritjen e njerëzve që bëhen imun ndaj virusit, Organizata Botërore e Shëndetësisë vendosi, më 5 maj, që Covid-19 nuk përbën më një emergjencë të shëndetit publik me shqetësim ndërkombëtar. Përforcuesit e përditësuar të vaksinave ekzistuese ndihmuan në uljen e numrit të rasteve, shtrimeve në spital dhe vdekjeve, dhe një vaksinë e re Covid nga Novavax u miratua këtë vit.

Përveç vaksinave kundër Covid-19, ka pasur shumë zbulime të tjera interesante dhe novatore të bëra këtë vit, disa prej të cilave janë veçanërisht të rëndësishme për ndikimin e tyre në shëndet dhe mjekësi.

Bëhet e disponueshme terapia e parë gjenetike e bazuar në CRISPR në botë

Terapia e parë gjenetike e bazuar në CRISPR në botë u miratua nga rregullatorët e barnave në Mbretërinë e Bashkuar më 16 nëntor dhe në SHBA më 8 dhjetor. Ajo trajton sëmundjen e qelizave dhe çrregullime gjenetike që prekin qelizat e kuqe të gjakut. Hemoglobina, e gjetur në qelizat e kuqe të gjakut, mbart oksigjenin nëpër trup. ‘Gabimet’ në gjenet e hemoglobinës krijojnë qeliza të kuqe të brishta të gjakut që shkaktojnë mungesë të oksigjenit në trup, një gjendje e njohur si anemi.

Terapia gjenetike e aprovuar rishtazi, e quajtur CASGEVY, korrigjon gjenet e gabuara të hemoglobinës në qelizat burimore të palcës të një pacienti, në mënyrë që ato të prodhojnë hemoglobinë funksionale. Qelizat burimore të një pacienti mblidhen nga palca e tyre, modifikohen në një laborator dhe më pas injektohen përsëri te pacienti. Një trajtim i vetëm mund të shërojë disa pacientë për jetën.

Ky është vetëm i pari nga dhjetëra trajtime të mundshme në zhvillim për të trajtuar sëmundje të tjera gjenetike, kancer apo edhe infertilitet.

Miratohet ilaçi i parë që ngadalëson sëmundjen e Alzheimerit

Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave miratoi ilaçin e parë për Alzheimer. Ilaçi, Leqembi, nuk është një kurë apo përmirësim i simptomave në fazën e fundit të sëmundjes por nëse jepet në fazën e hershme, ngadalëson rënien e kujtesës dhe të të menduarit me rreth 30 për qind nëse jepet në fazën e hershme të sëmundjes.

Leqembi është një antitrup monoklonal që funksionon duke synuar pllakat amiloide në tru që janë një tipar përcaktues i sëmundjes së Alzheimerit.

Studimet klinike tregojnë se Leqembi heq pllakat amiloide nga truri, gjë që ngadalëson përparimin e sëmundjes.

Studiuesit prodhojnë minjë të shëndetshëm nga dy baballarë; nuk kërkohet femër

Studiuesit nga Japonia paraqitën prova në një konferencë shkencore se është e mundur të prodhohen minj të shëndetshëm dhe pjellorë pa vezë nga një mi femër.

Së pari, vezët u bënë nga qelizat burimore që rrjedhin nga qelizat e lëkurës së një miu mashkull. Këto vezë u fekonduan me spermën e një mashkulli tjetër dhe më pas veza e fekonduar u transferua në një mi femër ku u rrit.

Edhe pse vetëm shtatë nga më shumë se 600 embrione të implantuara u zhvilluan në minj të vegjël, të vegjlit u rritën normalisht dhe ishin pjellorë si të rritur.

Nuk dihet ende nëse të vegjlit e miut do të zhvillohen tamam si ata të lindur normalisht. Këto gjetje nuk janë publikuar ende në një revistë dhe hapa të ngjashëm paraprak deri më tani kanë dështuar te njerëzit.

Shkencëtarët hartojnë të gjitha lidhjet në trurin e një insekti

Shkencëtarët kanë prodhuar diagramin e parë të plotë të lidhjes së trurit të një truri të insekteve. Kjo mund të mos tingëllojë mbresëlënëse, por truri, madje edhe ai i një mize, përmban rrjete të gjera neuronesh të ndërlidhura të quajtura lidhëse.

Deri më tani, vetëm truri i një krimbi të rrumbullakët dhe një krimbi detar është hartuar plotësisht; secila prej të cilave përmban disa qindra lidhje.

Për zhvillimin e kësaj harte iu deshën një ekipi ndërkombëtar shkencëtarësh më shumë se pesë vjet. Megjithëse truri i një mize është shumë më i thjeshtë se ai i njerëzve, teknikat e zhvilluara do të ndihmojnë në hartimin e trurit më kompleks në të ardhmen.

Të kuptuarit e trurit të mizës mund të ndihmojë për të deshifruar se si funksionon truri i njeriut dhe si zhvillohen sëmundjet neurologjike.

Zbulohen bakteret që përhapin kancerin

Shkencëtarët kanë zbuluar se disa baktere që gjenden shpesh në shumë tumore të traktit gastrointestinal ndihmojnë drejtpërdrejt qelizat e kancerit të shmangin përgjigjen imune të trupit.

Jo vetëm që këto baktere bashkëpunojnë me qelizat e tumorit për të nxitur përparimin e kancerit, ato gjithashtu i ndihmojnë ato të përhapen më shpejt duke shkatërruar ilaçet kundër kancerit dhe duke shkaktuar dështimin e trajtimit.

Ky studim sugjeron se disa ilaçe antikancerogjene janë efektive sepse ato gjithashtu vrasin bakteret që ‘banojnë’ në tumor. Të kuptuarit sesi mikromjedisi i tumorit ndikon në mbijetesën dhe përparimin e tij mund të hapë dyer të reja për trajtimin e kancerit.

AI identifikon njerëzit me rrezikun më të lartë të kancerit të pankreasit

Një mjet i ri i inteligjencës artificiale (AI) mund të parashikojë kancerin e pankreasit deri në tre vjet përpara diagnozës aktuale, duke identifikuar modele specifike të kushteve që kanë ndodhur në të dhënat shëndetësore të pacientëve.

Kanceri i pankreasit është i rrallë, por është shkaku i tretë më i madh i vdekjeve të lidhura me kancerin. Është kaq vdekjeprurëse sepse në përgjithësi zbulohet në fazat e vona kur sëmundja është përhapur tashmë në zona të tjera të trupit.

Simptomat e kancerit të pankreasit në fazën e hershme diagnostikohen lehtësisht gabimisht, por shumë pacientë mund të jetojnë më gjatë nëse kanceri zbulohet herët. Kjo i shtyu shkencëtarët të trajnojnë një algoritëm të AI në të dhënat mjekësore të 6.2 milionë njerëzve nga Danimarka që përfshin 41 vjet për të zbuluar modelet e fshehura në të dhënat e 24,000 pacientëve që më vonë zhvilluan kancer të pankreasit.

Në kartelat mjekësore, çdo sëmundje regjistrohet me një kod. Modeli i AI analizoi kombinimet e këtyre kodeve të sëmundjes dhe kohën e shfaqjes së tyre. Duke krahasuar sekuencat specifike të kushteve që i paraprinë një diagnoze të kancerit të pankreasit, modeli i AI mësoi të identifikonte ata që ishin në rrezik më të madh për sëmundjen.

Shkencëtarët më pas testuan mjetin e inteligjencës artificiale duke analizuar të dhënat e afro 3 milionë amerikanë në 21 vjet. Algoritmi kompjuterik identifikoi saktë pothuajse 4000 individë, deri në tre vjet përpara se të diagnostikoheshin me kancer. Studimi tregon se modelet e AI mund të jenë po aq të sakta sa testimi gjenetik në parashikimin e rrezikut të kancerit të pankreasit.

Për shkak se kanceri i pankreasit është kaq i rrallë, ekzaminimi gjenetik rekomandohet aktualisht vetëm për individët me rrezik të lartë, ose me ata me një histori familjare të sëmundjes.

Viti 2023 në fotografi

Viti 2023 ka qenë i dominuar nga luftërat Izrael-Gazë dhe Ukrainë, si dhe nga protestat në mbarë botën. Por ka pasur edhe momente gëzimi, nga shfaqja e Elton John në Glastonbury deri tek shija e parë e lirisë e shimpanzes Vanilla. Fotografët reflektojnë në fotot e tyre mahnitëse këto momente që përcaktuan 2023.

Mundësitë dhe risqet e ekonomisë shqiptare për 2024-n

Si një ekonomi e vogël dhe e hapur ekonomia shqiptare ndikohet shpejt nga turbulencat e ekonomisë globale, evropiane dhe rajonale. Kjo na detyron që këtë analizë ta ndërthurim me impaktet e goditjeve të jashtme.

Inflacioni – Djalli qëndron në detaje prandaj duhet analizuar jo vetëm inflacioni mesatar por sidomos inflacioni ushqimorë. Inflacioni i ushqimeve rrit varfërinë dhe pabarazinë edhe tek shtresa e mesme, ndikon shumë në zhvillimet ekonomike, sociale dhe politike. Prandaj Bankat Qendrore (BQ) kudo në botë kanë si objektivin kryesorë të politikave monetare – arritjen dhe ruajtjen e inflacionit në nivele të ulëta Thelbi i mbajtjes së inflacionit në nivele të ulëta ka të bëjë me ruajtjen e vlerës reale të pagave, pensioneve, mbështetjes sociale dhe cdo të ardhure tjetër. Disa banka qendrore kanë një objektiv të politikës monetare 2% inflacion, Banka e Shqipërisë (BSH) synon që brenda 6 mujorit të dytë të viti 2024  te arrij objektivin për një inflacion 3%. Normat e inflacionit në vitin 2024 krahasuar me vitin 2023 parashikohen në ulje. BQ përfshi edhe BSH-së  kanë ndalur qoftë edhe përkohësisht rritjen e kosotos së parasë në ekonomi. Analistët e S&P Global Market Intelligence parashikojnë se inflacioni vjetor i çmimeve të konsumit global në 2024 të jetë 4.7%, nga 5.6% e vlerësuar për 2023 dhe 7.6% në 2022. Rritja ekonomike  me nivele të larta inflacioni kanë sjellë kriza të rënda në ekonominë globale. Inflacioni i lartë shkakton një rishpërndarje të padrejtë të përfitimeve të rritjes ekonomike, sepse  edhe gjatë krizave të pasurit bëhen më të pasur varfër dhe të varfërit më të varfër. Thellimi i pabarazisë, zgjerimi i saj, shtimi i papunësisë dhe varfërisë e klasifikojnë inflacionin e lartë sëmundjen më të rëndë të një ekonomie. Rreziku i rritjes së  inflacionit gjatë vitit 2024 bazohet në krizat aktuale në Ukrainë dhe Izrael, nqs përfshihen prodhuesit më të mëdhenj të naftës. Fatmirësisht deri më tani, të dyja konfliktet mbeten  të lokalizuara, duke mos e rritur çmimin e naftës në tregjet botërore dhe për rrjedhojë duke mos rritur inflacionin. Nëse gjatë vitit 2024 rritet rreziku i rritjes së çmimit të naftës, padyshim që do të rritet edhe inflacioni. Për të ulur inflacionin do të imponohen politikë monetare dhe fiskale shtrënguese. Studiuesit kanë frikë nga kriza e viteve 70, ku cmimet e naftës u rriten ndjeshëm. Për të ulur inflacionin FED aplikoj politika shtrenguese të cilat  penguan gjallërimin ekonomik. Ekonomia botërore zbriti në stagflacion. Stagflacioni nënkupton bashkveprimin e njëkohshëm të një rritje ekonomike të ngadaltë, papunësi të lartë dhe rritje të çmimeve. Inflacioni i çmimeve të konsumit në vendet e OECD pritet të bjerë nga 7.0% në 2023 në 5.2% në 2024 dhe 3.8% në 2025. Sekretari i Përgjithshëm i OECD theksoj se “ Ne presim që inflacioni të kthehet në objektivat e bankave qendrore deri në vitin 2025 në shumicën e ekonomive” Pra risku i inflacionit të lartë në vitin 2024 është relativisht i ulët edhe për ekonominë shqiptare.

Rritja e ekonomike – është indiktori i dytë më e rëndësishme për të diagnostikuar ekonominë, kjo sepse nga ritmet e rritjes ekonomike, nga qëndrueshmëria e rritjes nga goditjet e jashtme ndikohet papunësia, varfëria dhe pabarazia. Shpërndarja thellësisht e pabarabartë e përfitimeve nga rritja e të ardhurave është kërcënuese për ekonominë dhe demokracinë. Në 2023 parashikohet një rritje e PBB- së globale prej 2.9%, e ndjekur nga një ngadalësim i lehtë në 2.7% në 2024 dhe një përmirësim të lehtë në 3.0% në 2025.  Azia ka shërbyer për shumë vite si amortizatore e krizave globale. Studiuesit parashikojnë rënie të  rritjes vjetore të PBB-së reale në Kinën kontinentale prej 4.7% në vitin 2024, nga 5.4% e pritur në 2023. Në zonën e euros, rritja e PBB-së parashikohet në 0.6% në 2023, përpara se të rritet në 0.9% në 2024 dhe 1.5% në 2025. Kina pritet të rritet me një normë 5.2% këtë vit, përpara se rritja të bjerë në 4.7% në 2024 dhe 4.2% në 2025, si pasojë e streseve të vazhdueshme në sektorin e pasurive të paluajtshme normave të larta të kursimeve të familjeve. “Ekonomia globale vazhdon të përballet me sfidat e rritjes së ulët dhe të inflacionit të rritur, me një ngadalësim të lehtë vitin e ardhshëm, kryesisht si rezultat i shtrëngimit të nevojshëm të politikës monetare gjatë dy viteve të fundit. Shqipëria parashikon një rritje ekonomike pak më të lartë në vitin 2024 krahasuar me vitin 2023.Por në afat mesëm pa reforma strukturore rrezikohemi nga rënia e ritmeve të rritjes ekonomike.

Papunësia – sfidat e qeverive duhet të fokusohen veçanërisht në zbutjen e papunësisë strukturore. Për këtë nevojiten strategji të qarta që mobiliteti i fuqisë punëtore të përafrohet me mobitetin e lartë të tregjeve të punës. Diplomat edhe të universiteteve të Ivy Legua nuk janë më  garanci në konkurrencën e ashpër të ekonomisë së dijes. Një strukturë e re  ekonomike dhe punësimi me profesionet që zhduken/ zvëndësohen nga Inteligjenca Artificiale dhe profesione te reja në shërbim të ekonomisë së dijes do të jetë shumë dinamike.  Rritja e punësimit është strategjia më e mirë për të lehtësuar dhimbjen sociale të papunësisë dhe varferise dhe për të rritur kohezionin dhe solidaritetin social. Expertët theksojnë se :  “Papunësia ka qenë e ulët dhe, më e rëndësishmja, inflacioni po bie në pjesën më të madhe të botës. E megjithatë, perspektiva ekonomike mbetet thellësisht e pasigurt. Normat më të larta të interesit po kalojnë nëpër sistem, luftërat po bëjnë kërdi në mbarë botën dhe katastrofat klimatike po bëhen gjithnjë e më të zakonshme. Perspektivat e rritjes pesëvjeçare për ekonominë globale nuk kanë qenë kurrë më të këqija”. Papunësia në Shqipëri ne vitin 2023 rezulton relativisht e lartë në rreth 11% por me në trend përmirësues.

Borxhet e rritura – për shkak të pandemisë dhe për të ndaluar rënien e mëtejshme të ekonomisë së çdo vendi, BQ ofruan instrumente të ndryshme  për të siguruar financimin me kosto më të ulët te ekonomive  duke blerë instrumente të borxhit publik. Rritja e borxheve të individëve, bizneseve dhe buxhetit është një rrugë jo për një kohë të gjatë, por vetëm për momente kritike. Rregulli i artë për financat publike është  se “ catia rregullohet në ditë me diell”. BQ gjatë periudhave me inflacion të ultë duhet të mirë pregatiten për tu përballur me krizat e ardhshme potenciale. Ulja e deficitit, ulja e borxhit dhe ulja e kostos së tyre u kërkohet nga institucionet financiare të gjitha qeverive. Kjo kërkesë lidhet edhe me faktin se “paraja e lirë” në ekonomi përfaqëson rrënjët e një krize financiare të ardhshme.  Nobelisti Paul Krugman theksonte se “në kohë krizash ne të gjithë jemi kejnianistë”. Duhen përpjekje më të forta për të rindërtuar hapësirën fiskale, për të  mbështetur rritjen ekonomike dhe uljen e papunësisë dhe varfërisë. Mathias Cormann thekson se : “Në afat më të gjatë, parashikimet tona tregojnë një rritje të konsiderueshme të borxhit të qeverisë, pjesërisht si rezultat i një ngadalësimi të mëtejshëm të rritjes. Ky paralajmërim vlen edhe për Shqipërinë. Ulja e ndjeshme e borxhit gjatë vitit 2023 kryesisht nga të ardhurat inflacioniste dhe mbivlersimi i monedhës kombëtëre,  nuk janë garanci për reduktimin e borxhit në mënyrë të qëndrueshme.

Braktisja e vendit – ky është rreziku me pasojat më të rënda. Ky rrezik në rritje imponon reforma strukturore, por edhe stimuj për thithjen dhe mbajtjen e talenteve në vendin e tyre. Nga strategjitë kombëtare dhe masat joshëse dhe lehtësuese për thithjen dhe mbajtjen e punëtorëve dhe të talentuarve si në vendet e zhvilluara dhe aq më shumë në vendet në zhvillim, duhet te arrihen rezultate konkrete. Studimet tregojnë se cilësia e kapitalit human dhe social përcakton rreth 50 % të zhvillime të PPB-së. Braktisja e vendit redukton burimet e rritjes  por edhe krijon probleme të thella sociale.

Kriza e pasurive të patundëshme – Bankat duhet të bëjnë kujdes në kreditimin e blerjeve të shtëpive me cmime të fryra. Banka e Shqipërisë duhet të rrit efektin parandalues të flluskave të pasurive të patundëshme, që fryhen shumë nga lehtësimi i kreditimit për banesa. Ekspertët pajtohen se çmimet aktuale të pronave të paluajtshme dhe të qirave në Tiranë por në disa qytete të tjera dinamike janë jashtë logjikës së çmimeve të përcaktuara nga raporti i pa deformuar ndërmjet kërkesës dhe ofertës. Tregu i pasurive të ptundëshme  rezulton I deformuar nga një kërkesë e lartë e ushyer nga burime të paqarta dhe me rrezik shpërthimi të flluskës hipotekare. Dështimi i kompanisë kineze Evergrande ( https://sq.globalvoices.org/08/23/4036  ) në zhvillimin e pasurive të patundshme  është arsyeja kryesore përse BQE-ja vendosi rregulla strikte mbikëqyrëse ndaj huamarrësve duke u thelluar në historinë e tyre kredimarrëse. Ky rregulli i ri mbikëqyrës po zbatohet edhe nga BSH. Ulja e kërkesës nga ulja e kreditimit duhet të shoqërohet me ulje të çmimeve të pasurive të paluajtshme dhe të qirave.  Sipas studiuesve  : “rënia e çmimeve të banesave në Evropën Perëndimore ka ende për të shkuar poshtë. Kushtet e shtrënguara të kredisë dhe rritja e kostove të huamarrjes do të vazhdojnë të ulin çmimet në vitin 2024. Shpejtësia dhe intensiteti i korrigjimit midis ekonomive ndryshon, në varësi të disbalancave të akumuluara në dekadën e fundit në çdo treg të banesave, si dhe nga periudhat e fiksimit të normës së hipotekave”.

Kriza energjetike – mbetet një nga krizat me efekte negative më të mëdha në rritjen e inflacionit, uljen e rritjes ekonomike, rritjen e papunësisë dhe varfërisë. Pas ndalimit të importit të energjisë nga Rusia rritja e cmimit të energjisë në faturat e konsumatorëve evropianë janë deri të pa përballueshme. Kjo ka sjellë zhgënjim të madh tek votuesit. Miliona votues tani janë mbështetës të  forcave të ekstremit të djathtë në shumë vende në botë dhe vecanërisht në Evropë. Ndoshta disa vende do të përpiqen të rrisin furnizimin me naftë duke përdorur rezervat strategjike për shkak të zgjedhjeve që kanë gjatë vitit 2024. Ardhja në pushtet e  forcave politike të djathta dhe në disa raste ekstreme të djathta, nuk jep asnjë garanci se ata kanë çelësin magjik për krizat aktuale. Ata mund të premtojnë mrekulli për të ardhur në pushtet, por kanë mundësi të kufizuara për të përmbushur programin e tyre elektoral.

Kurset e kembimit dhe exportet – ecuria e kurseve të këmbimit është jo lehtësisht e parashikueshme. Ekspertët vlerësojnë se SHBA-të do të donin një dollar të dobët për të mbështetur rritjen e ekonomisë së tyre gjate vitit 2024. Ekonomia shqiptare në vitin 2023 është përballur me një mbivlerësim 9-15% të monedhës kombëtare Mbivlerësimi mund të ndihmojë Bankën Qendrore të mbajë nën kontroll inflacionin sepse importet bëhen më të lira, ndihmon qeverinë të uljen e borxhin e jashtëm ku dominon euro, lehtëson kreditorët  me të ardhura në lekë dhe detyrime të zhvlerësuara ne  Euro dhe dollarë për të shlyer më lehtë detyrimet e tyre. Por mbivlerësimi i monedhës kombëtare ka sjellë edhe pasoja negative. E para për eksportuesit,  sepse exportet shqiptare po  bëhen më të shtrenjtë dhe më pak konkurrues në tregjet e huaja. Nëse kjo çon në një rënie të aktivitetit për shkak të humbjes së tregjeve, do të përballemi me rritje të papunësisë dhe varfërisë.  Lufta për tregje të reja është e përhershme. Shqipëria ka një mundësi të mirë për të rritur, diversifikuar dhe bërë ofertën e saj të eksportit sa më konkurruese, përfshi eksportimin e  pasurive minerale, eksportet fason/modës, eksportet e produkteve bujqësore dhe eksportet e shërbimeve ku vendin kryesore në dinamikë e zë turizmi. Sfida e Shqipërisë është të rzvëndësoj eksportet e pa përpunuara  të mineraleve apo cdo produkti tjetër I exportueshëm për të rritur vlerën e shtuar, duke nisur nga të ardhura më të mëdha nga eksportet por edhe rritje të punësimit në zinxhirin e exporteve. Rritja e eksporteve do të sjell më shumë valutë për ekonominë shqiptare dhe më shumë burime financimi për individët, biznesin dhe ekonominë në tërësi. Suksesi në fushën e turizmit nuk duhet të krijojë optimizëm euforik. Strategjia e rritjes së eksportit duhet të përfshijë sa më shumë sektorë të ekonomisë reale, sa më shumë zona gjeografike të jetë e mundur dhe një diversifikim më të madh të tregjeve për lëndët e para dhe eksportet e produkteve të gatshme. Sot, eksportuesit shqiptarë përfaqësojnë 740 kompani, 75 mijë të punësuar direkt dhe rreth 60 të punësuar si pjesë e zinxhirit të prodhimit. Pra rreth 300 mijë shqiptarë ndikohen pozitivisht apo negativisht nga  dinamika e eksporteve. Bimët medicinale konsideroheshin një pasuri e artë për eksporte, duke filluar nga sherebela për tregjet amerikane. Sot, prodhuesit  fasonë dhe eksportuesit e bimëve mjekësore për shkak të mbivlerësimit të pa qartësuar të lekut  po humbasin tregjet ndërkombëtare deri në 29.9% me Gjermaninë. Këto tregje nuk rifitohen lehtësisht, prandaj masat lehtësuese ndaj exportuese në krizën e tyre të CASH-Flow nëpërmjet ndihmës së përkohshmë shtetërore, nuk duhet të vonohen.

Sulmet kibernetike – konsiderohen një rrezik në rritje për faktin se po bëhen gjithnjë e më të shpeshta, por edhe për specifikën e vendit tonë, ku Irani, për shkak të armiqësisë ndaj pranimit të muhaxhedinëve, ka intesifikuar sulmet kibernetike kundër vendit tonë.  Gjatë vitit 2023, Shqipëria përjetoi sulme të rënda kibernetike ku u  vodhën  dhe u publikuan të dhëna personale sensitive si dhe u  sulmuan institucione të sigurisë kombëtare. Efekti kryesor negativ i sulmeve kibernetike është humbja e besimit dhe rritja e pasigurisë. Gjatë vitit 2024 vendi mund  të përballet me sulme kibernetike si në sektorin privat ashtu edhe në institucionet publike. Mbrojtja e sistemit financiar dhe bankar nga sulmet kibernetike është e një rëndësie të veçantë. Banka e Shqipërisë dhe Autoriteti I Mbikëqyrjes Financiare  të cilët  kanë  detyrimin ligjor të vlerësojë sistemin e mbrojtjes kibernetike të të gjitha bankave, institucioneve jobankare që licencon dhe të tregut të sigurimeve dhe të fondeve të investimeve.  BSH duhet të monitorojë në mënyrë sistematike për të gjitha rreziqet e mundshme. Siguria kibernetike është shumë e shtrenjtë, humbjet do të krijojë kosto të konsiderueshme për institucionet publike por edhe për sektorin privat, i cili do ti mbingarkojë këto kosto tek konsumatorët e tyre përfundimtarë.

Zhvillimet gjeopolitike – mbeten një risk potencial, duke filluar me zhvillimet e fundit në Bosnje dhe Hercegovinë- kërcënimet e republikës serbe për tu larguar  nga BH dhe për tu bashkuar me Serbinë. Kjo hap kutinë e Pandorës me një efekt negativ domino në Ballkanin Perëndimorë. Serbi po përballet me protesta masive kunder drejtimit autoritar. Kriza kushtetuese në Maqedoninë e Veriut dhe vetoja bullgare po pengojnë avanimin e saj ne proceset integruese. Rritja e influencave nacionaliste e pro ruse në Mal të Zi do të ndikojnë në mbijetesën e qeverisë. Ballkani Perëndimorë është shumë afër përcaktimit si një fuci baruti. Kostot e këtyre konflikteve po rrezikojnë pa qëndrueshmëri të paqes, vonesa në integrimin evropian dhe përkeqësim të prosperitetit për vendet e Ballkanit Perendimore. Ndikimet në ekonominë globale por edhe të Shqipërisë nga  zgjatja e konfliktit të pakërkuar midis Rusisë dhe Ukrainës dhe konflikti midis Izraelit dhe Hamasit mbeten të kufizuar. Kjo për sa kohë konfliktet nuk janë përhapur dhe nuk kanë përfshirë deri tani,  fuqitë e mëdha ekonomike dhe ushtarake në këto dy rajone.  Faktorët gjeopolitikë do të mbeten një burim i rëndësishëm rreziku dhe pasigurie rreth parashikimeve  ekonomike, potencialisht të rënduara nga zgjedhje të rëndësishme që zhvillohen në një numër jashtëzakonisht të madh vendesh. Fushatat zgjedhore do të përcaktojnë axhendën e politikave në disa ekonomi të rëndësishme në zhvillim.

Vritet i riu shqiptar në Gjermani pas një sherri me thikë

Një ditë para natës së ndërrimit të viteve, një i ri shqiptar është vrarë në Gjermani pas një sherri me një 30-vjeçar kurd.

Sipas Bild mes tyre pati një debat të ashpër që solli përleshjen fizike, ku për pasojë viktimë mbeti 21-vjeçari nga Shqipëria.

Mësohet se ngjarja ndodh jashtë një klubi pranë  Schuhmacherort në Heide.

Të riut iu dha ndihma e parë nga punonjësit e emergjencës, por fatkeqësisht ai nuk arriti t’u mbijetonte plagëve të marra.

I plagosur mbeti edhe 30-vjeçari që u përfshi në sherrin me viktimën, ndërsa më pas ai është arrestuar nga autoritet gjermane.

Astrologia Meri paralajmërim për ditën e fundit të vitit: Mos merrni vendime! Hëna jashtë kontrolli

Astrologe Meri ka bërë një parashikim edhe për ditën e fundit të 2023-shit dhe natën e ndërrimit. Meri paralajmëron që sot mos të bëhen premtime dhe të mos merren vendime.

“Sot për tre orë Hëna do jetë jashtë kontrollit në shenjën e Luanit! Këto tre orë duke filluar që tani mos bëni premtime as mos besoni premtime dhe as mos merrni vendime personale e familjare! Më pas Hëna futet në Virgjëreshë dhe do i japi mbrëmjes së vitit të ri natyre organizative dhe rregulli! Afërdita në Shigjetar shpëton më së fundmi festën duke na bërë të gëzueshëm, të shoqërueshëm dhe aventurierë për një vit të ri plot aventura dhe surpriza”, shprehet Meri.

Berisha uron vitin e ri nga shtëpia: 2023-shi vit i vështirë për shqiptarët, tritol dhe banda

Ish-kryeministri Sali Berisha ka uruar shqiptarët për ndërrimin e viteve, duke thënë se ata po presin vitin e ri me vështirësi. Berisha shkruan se 2023-shi për Shqiptarët nisi me tritol, vazhdoi me bandat dhe u mbyll me arrestime politike.

Mesazhi i Berishës:

Mesazh urimi për Vitin e Ri

Të dashur qytetetarë dhe qytetare shqiptarë.

Gëzuar vitin e ri 2024, kudo që po festoni sonte. Në vatrat tuaja familjare, në lokale, clube, udhëtime, spitale apo institucione të vuajtjes të dënimit. Kjo natë magjike e ndërrimit të viteve, është nata e dashurisë, mirënjohjes dhe shpresës.

Për shumicën e shqiptarëve, mirënjohja dhe shpresa, mund të jenë të vështira në mbyllje të një viti si ky që po lejmë pas.

Shqipëria nuk është më e njëjta. Vendi ynë është nxjerrë nga rruga e demokracisë dhe i është rikthyer udhës qorre të dikurshme. Diktaturës! Në retrospektivë Shqipëria humbi shumë këtë vit.

Shqipëra u nda perfundimisht me votën e lirë. Në 2023 pamë një fushatë elektorale që nisi me tritol, u kontrollua nga bandat, dhe u mbyll me arrestime politike.

Shqipëria humbi pluralizmin. Në 2023 pamë luftën më të egër ndaj opozitës që nga koha e Enver Hoxhës. Opozitës ju vodh logo e partisë. Ju ndalua emri i kryetarit në fletën e votimit. Dhe kreu i tyre u burgos, pa prova apo fakte.

Opozites ju mohua e drejta kushtetuese e kontrollit mbi qeverisjen. Shqipëria humbi Parlamentarizmin. Humbi demokracinë.

Mirënjohja dhe shpresa mund të jenë të vështira, në kohë si këto.

Mirënjohja dhe shpresa mund të jenë të vështira, në vitin e 2 që Shqipëria ka më shumë vdekje se sa lindje.

Mirënjohja dhe shpresa mund të jenë të vështira, në një kohë kur 81% e shqiptarëve duan të largohen.

Por sonte unë dua ti jap çdo shqiptari një mesazh shprese. Sepse ne fakt shpresa është magjia e kësaj nate. Viti i ri është festa e fillimit të ri. Është festa e rikthimit të shpresës. Është festa që na kujton, se nuk ka të keqe të pafundme. Se gjithmonë ka një kohë më të mirë.

Ky vit, pati të mirat e veta.

Ky ishte viti ku nga errësira ne sollëm në dritë të vërtetën. Prandaj çdo demokrat sonte duhet të jetë krenar, dhe çdo shqiptar duhet të ketë shpresë. Sepse çdo e keqe sjell një të mirë.

Zgjedhjet e 2023 ishin si ato të Rusisë së Putinit. Por 600.000 shqiptarë me votën e tyre na dhanë mesazhin se ka shpresë.

Parlamenti shqiptar sot është si ai i Bjellorusisë së Lukashenkos. Por 43 deputetë qëndrestarë dhanë mesazhin se ka shpresë.

U burgos padrejtësisht kreu i opozitës. Por ky është veçse inspirim sepse tregon se regjimi ka frikë. Prandaj do ju kujtoj se Sali Berisha kurrë nuk do dorëzohet së luftuari për të vërtetat që beson për Shqipërinë. Nuk do dorëzohet së luftuari për të rinjtë që largohen, për fermerët e braktisur, per minatorët e harruar, për arsimtarët me rrogat më të ulëta në rajon, për artistët që drejtohen nga patronazhistët, për mjekët e vjedhur nga koncesionet që zgjidhje të vetme shohin largimin, për intelektualët që mediat e reigjimit i kanë zëvendësuar me gramafonë të paguar, për ish-pronarët që shohin se si u vidhen pronat nga familjarët e ministrave si “investitorët strategjikë”, për studentët qe nuk shohin siguri për të ardhmen, për prodhuesit, mundi dhe djersa e të cilëve është shkatërruar nga paraja e zezë a narkotrafikut, për pensionistët që nuk kanë mundësi të blejnë as ilaçet, për të varfërit, të papunët dhe të majtët e tradhëtuar.

Sepse në këtë diktaturë të re, ku shqiptarët janë të tradhëtuar nga të gjitha anët, antikomformistet, guximtarët dhe qëndrestarët janë shpresa e vetme për Shqipërinë.

Dhe për të gjithë ata që mund ta kenë të vështirë të shohin dritë në këtë kohë të errët, kam vetëm një fjali për ta. Një shprehje të pavdekshme nga Nelson Mandela:

“Çdo gjë duket e pamundur… deri sa realizohet.”

Shqiptarët do të triumfojnë këtë vit të ri. Misioni ynë hyjnor për shpëtimin e Shqipërisë do realizohet.

Prandaj uroj çdo shqiptar të hyj në 2024 krenarë, i buzëqeshur dhe me dy gishtat lartë. E ardhmja u takon atyre që guxojnë! Gëzuar miq. Gëzuar vitin e ri, 2024!

Mos pastroni shtëpinë dhe hidhni sheqer/ Çfarë të bëni në ditën e parë të vitit për më shumë fat

Legjenda thotë se energjia pozitive sjell dhe një vit më të lumtur, sidomos kur bëhet fjalë për bestytnitë që mund të bëhen me datë 31 ose 1 janar.

Po, bestytnitë ndonjëherë mund të tingëllojnë pak të çuditshme, por kur bëhet fjalë për fillimin e 365 ditëve të reja, ka shumë tradita të njohura nga e gjithë bota që mund t’ju sjellin fat të mirë dhe energji pozitive në vitin e ri. Nga ushqimet që duhet të hani deri te veshjet që duhet të vishni, viti 2024 mund të vijë më i mirë nëse provoni disa nga këto besime dhe praktika globale.

Futuni në shtëpi me këmbën e djathtë

Shumë kultura besojnë se nëse futeni në shtëpi me këmbën e djathtë ditën e parë, do jetë një fillim i mbarë.

Shikoni nga dritarja e dhomës tuaj të gjumit

Kjo është veçanërisht për beqarët. Thuhet se nëse shikoni nga dritarja e dhomës së gjumit sapo zgjoheni më 1 Janar, mund të gjeni partnerin e jetës brenda vitit.

Hidhni bukë në muret tuaja

Mblidhni bukën që ka mbetur në tavolinën e fundvitit dhe hidheni në dyer dhe mure. Një bestytni irlandeze thotë se kjo largon shpirtrat e këqij dhe fatin e keq.

Përplasni një shegë në derë të shtëpisë

Tradita greke thotë se shega është një simbol i bollëkut, pjellorisë, fatit dhe prosperitetit. Pra, nëse këto janë pjesë e dëshirave që keni, përplasni një shegë tek dera e shtëpisë.

Zgjidhni një mysafir të parë special

Personi i parë që futet në derën tuaj në ditën e Vitit të Ri është shumë i rëndësishëm në Skoci. “First Footer” siç thonë ata duhet të jetë dikush me atmosferë përgjithësisht të mirë. Nuk bën keq nëse vijnë edhe me dhurata.

Hidhni pak sheqer jashtë

Në Porto Riko, njerëzit hedhin pak sheqer jashtë shtëpive të tyre për të sjellë fat të mirë.

Bëni shtatë xhiro rreth shtëpisë

Ju gjithashtu mund të vraponi nëpër dhomën tuaj nëse dëshironi të mos dilni nga shtëpia.

Shikoni se nga fryn era

Sipas besimeve, nëse era nga jugu në fillimvit, viti i ardhshëm do të sjellë prosperitet. Por nëse fryn nga veriu, pritet mot i keq. Ndërkohë, nëse era fryn nga lindja sjell fatkeqësi.

Mos qaj

Nuk qan njeri më 1 janar! Pavarësisht situatës, nuk duhet të ketë lot në ditët e parë të vitit pasi të qarat në ditën e parë të vitit të ri mendohet se do të japin ndjesi negative për 12 muajt e ardhshëm.

Zgjohuni herët në ditën e Vitit të Ri

Është fjalë për fjalë gjëja e fundit që dëshironi të bëni më 1 janar, por një traditë polake sugjeron që të zgjoheni herët në ditën e Vitit të Ri do të thotë që do të zgjoheni lehtë herët për pjesën tjetër të vitit, pa i shtyrë ato alarme!

Puth dikë në mesnatë

Besëtytnitë thotë se nëse puth dikë kur ora arrin 12, dashuria do të zgjasë gjatë gjithë vitit.

Mbaj një valixhe bosh

Në Kolumbi, disa ecin me një valixhe të zbrazët natën e Vitit të Ri, pasi besohet se ju siguron që do të udhëtoni gjatë 12 muajve të ardhshëm.

Mos e pastroni shtëpinë tuaj

Sipas traditës kineze, pastrimi në ditën e Vitit të Ri mendohet se largon fatin e mirë që keni ruajtur për vitin e ri. Nuk duhet të fshini shtëpinë apo edhe të lani rrobat tuaja.

Hani 12 kokrra rrushi në mesnatë

Nëse jeni në Spanjë për Vitin e Ri, mos u habitni kur të gjithë të hanë 12 kokrra rrush në orën 12:00. Kjo supozohet të sjellë fat për çdo muaj të ri.

Hidhni disa pjata në shtëpinë e fqinjit tuaj

Kjo traditë daneze nuk është shumë e pëlqyeshme pasi inkurajon njerëzit të thyejnë pjatat në pragun e të gjithë miqve dhe familjes për fat të mirë. Sa më shumë pragje të keni për të thyer pjata, aq më me fat do të jeni.

Hidhni mobilje nga dritarja

Në Itali, njerëzit i hedhin gjërat e tyre, duke përfshirë mobiljet, nga dritarja sapo ora të shënojë mesnatën e 1 janarit, pasi mendohet se do të ndihmojë në krijimin e hapësirës vetëm për atmosfera pozitive në vitin e ri.

Sigurohuni që mos të jepni para borxh

Njerëzit mendojnë se huazimi i parave në natën e Vitit të Ri shërben si një pamje paraprake e asaj se si do të duket pjesa tjetër e vitit tuaj. Pra, nëse nuk dëshironi të shpërndani para për miqtë tuaj gjatë gjithë vitit, prisni deri më 2 janar për t’u dhënë atyre disa para hua.

Dhe sigurohuni që portofoli juaj të jetë gjithashtu plot

Portofoli i plotë në natën e Vitit të Ri është bollëk.

Flisni me zë të lartë

Fishekzjarret u bënë pjesë e festimeve të Vitit të Ri në mbarë botën, sepse besimet thonë se tingujt e lartë do të largojnë shpirtrat e këqij.

Mbushni dollapët tuaj

Tradita thotë se dollapët bosh në ditën e Vitit të Ri mund të tregojnë se do të keni vështirësi në 12 muajt e ardhshëm, veçanërisht financiarisht, kështu që shkoni te dyqani përpara se çdo gjë të mbyllet, për çdo rast.

Hape derën në mesnatë

Në Filipine, disa hapin të gjitha dyert dhe dritaret në shtëpitë e tyre në mesnatë për të pastruar atmosferën e keqe dhe për të lejuar që fati të vijë brenda.

Vishini të brendshmet tuaja të kuqe

Nëse shpresoni që viti 2023 të jetë një vit i mirë nga ana romantike për ju, sigurohuni që të vishni të brendshme të kuqe përpara se të niseni për ndonjë festë apo dhe para të uleni në tavolinë. Në Amerikën Latine, të brendshmet e kuqe në Vitin e Ri besohet se sjellin marrëdhënie pasionante për 12 muajt e ardhshëm.

Një nga besëtytnitë më të vjetra, pse puthen njerëzit në mesnatën e Vitit të Ri?

Gjatë sezonit të festave, ka shumë tradita festive në të cilat njerëzit marrin pjesë, edhe nëse nuk janë të sigurt pse i bëjnë ato.

Njëra nga traditat është puthja dhe përqafimi me personat e dashur kur shënon ora 00:00. Edhe pse është një mënyrë e mirë për të sjellë vitin e ri, a e keni menduar ndonjëherë arsyen e këtij veprimi?

Mendohet se e ka origjinën nga kulturat e lashta dhe i ka rrënjët në bestytni. Në folklorin gjerman dhe anglez, personi i parë që takoni në Vitin e Ri përcakton nëse keni fat të mirë apo të keq në vitin e ardhshëm. Do të thotë, puthja e një personi të dashur në mesnate do të tregojë një marrëdhënie të fortë gjatë gjithë vitit 2024. Jo vetëm kaq, por tradita historike mund të gjurmohet tek romakët, të cilët kënaqeshin në një festë pagane Saturnalia në fund të dhjetor. Festimet përfshinin kostume dhe gosti bujare.

Pra, disa besojnë se t’i japësh dikujt një puthje në mesnatë është një version më i zbutur i kësaj tradite të lashtë. Përveç kësaj, puthja në mesnatë ishte gjithashtu traditë gjatë Rilindjes. Në mesnatë, njerëzit hiqnin maskat e tyre dhe puthjet ishin një mënyrë për të pastruar njëri-tjetrin nga e keqja. Ishte një mënyrë për të nisur vitin e ri me një plan të pastër, sipas Joanne Ëannan, autore e “Kissory: Një vështrim i ëmbël dhe seksi në historinë e puthjes.

Sipas GQ, gjatë festimit të vitit të ri skocez, Hogmanay, është traditë të puthësh të gjithë personat në dhomë dhe jo vetëm një, për të krijuar një lidhje sa më të ngushtë me miqtë dhe të huajt.

Në SHBA, emigracioni gjerman ndikoi në mënyrën se si amerikanët festojnë natën e Vitit të Ri tani.

Alexis McCrossen, profesor i historisë në Universitetin Metodist Jugor dhe ekspert i festës tha: Shumë emigrantë gjermanë u shpërngulën në qytetet amerikane dhe i dhanë formë shumë kulturës amerikane. Ata patën një ndikim në shfaqjen e natës së Vitit të Ri si një kohë për të festuar dhe festuar./ Living

Berlini përgatitet për trazira dhe dhunë natën e Vitit të Ri

Festa e Krishtlindjes është familjare dhe e qetë, ndërsa në natën e Vitit të Ri kudo në Gjermani festohet: vetëm nëBerlin priten pranë Portës së Brandenburgut deri në 65.000 vetë. Prej ditësh ndërtohen skena për koncertet. Festa do të zhvillohet nën moton “Festoni në Portë”. Muzikantë të shumtë do të performojnë, mjaft stacione televizive do t’i trasmetojnë koncertet, ndërsa në mesnatë priten fishekzjarre.

Kjo tingëllon si një festë e bukur, por për shkak të frikës prej sulmesh të mundshme terroriste, askush nuk mund të relaksohet. Koncepti i sigurisë është kompleks. Në zonën e festës mund të hysh vetëm nëse ke biletë, dhe në hyrje ka kontrolle. Nuk lejohen as çantat, as fishekzjarret, as ushqimet, pijet apo gjëra të tjera. Agjitacioni politik është i padëshirueshëm në festën e Vitit të Ri. Sidomos në kohët kurIzraeli po bën luftë kundër Hamasit.

Frikë nga incidentet

Policia e Berlinit pret që në natën e Vitit të Ri të ketë një rrezik të shtuar trazirash për shkak të luftës në Lindjen e Mesme. Shefja e policisë së Berlinit, Barbara Slowik, flet për një “nevojë të madhe për mbrojtje për popullin hebre dhe izraelit”. Javët e fundit kanë treguar se sa shpejt mund të ndryshojë gjendja, me demonstratat e shumta pro-palestineze në qytetet kryesore gjermane.

Slowik u shpreh për një “emocionalizim të shkaktuar nga konflikti në Lindjen e Mesme”. Ndërsa sa i përket natës së Vitit të Ri, thotë: “Ne sigurisht supozojmë se këto emocione do të përjetohen edhe në rrugë.” Sidomos në të ashtuquajturat zona problematike me një popullsi të madhe myslimane.

Dhunë kundër forcave të sigurisë

Policia e Berlinit, por edhe zjarrfikësit dhe shërbimet mjekësore janë vënë në alarm. Punonjësit e urgjencës përjetojnë vazhdimisht sulme të dhunshme edhe në ditët normale. Në një studim mbarëkombëtar nga Shoqata Gjermane e Brigadës së Zjarrfikësve (DFV), rreth gjysma e zjarrfikësve të anketuar deklaruan se ishin fyer, sharë dhe kërcënuar ose kishin përjetuar dhunë të drejtpërdrejtë gjatë detyrës në dy vitet e fundit.

Në natën e Vitit të Ri 2022/2023, shërbimet e shpëtimit dhe emergjencave në disa qytete të Gjermanisë u sulmuan masivisht me fishekzjarre dhe raketa. Në Berlin, shefi i policisë Slowik tha se punëtorët e shpëtimit janë futur edhe në prita të dyshuara. Askush nuk pret që gjërat të jenë më pak agresive këtë vit. Ministrja e Brendshme Federale Nancy Faeser (SPD) është e shqetësuar se natën e Vitit të Ri mund të ketë sërish “dhunë të pakuptimtë” në disa qytete.

Edhe policët janë njerëz

Sindikata e policisë bën thirrje për veprime më të ashpra kundër sulmuesve. “Që nga ekseset e dhunshme vitin e kaluar në Berlin, por edhe në shumë vende në zonën e Ruhrit dhe madje edhe në Bonn, të gjithë e dinë se diçka është prishur në shoqërinë tonë,” paralajmëron kryetari i GdP Jochen Kopelke në një intervistë për Rheinische Post. “Më në fund duhet të reagojmë ndaj kësaj.”

Në Berlin po vazhdojnë përpjekjet në disa fusha që gjërat të mos përsëriten. Policia ka muaj që është në lëvizje në të ashtuquajturat zona problematike si masë parandaluese. Ka organizuar takime nëpër shkolla dhe klube të rinjsh për t’u sqaruar të rinjve se do të ketë shumë njerëz me uniforma dhe me helmeta. Prindërit janë kontaktuar përmes shkollave dhe u është kërkuar ndihmë. Njerëzit punojnë natën e Vitit të Ri për të ndihmuar të tjerët. “Ju lutemi flisni me fëmijët tuaj paraprakisht në mënyrë që edhe ne të trajtohemi me respekt dhe tolerancë, në mënyrë që ta nisim Vitin e Ri pa dëme”, thuhet në letër.

Prani masive

Në të njëjtën kohë, policia e Berlinit ka përgatitur operacionin e saj më të madh për Vitin e Ri në disa dekadat e fundit. 2500 policë shtesë nga Berlini dhe landet e tjera do të jenë me shërbim në rrugë. Po ashtu në stacionet e trenit dhe në stacionet e tramvajeve dhe metrove do të jenë në gatishmëri edhe 500 oficerë të policisë federale. 1000 policë të tjerë janë në detyrë në rajonet e policisë dhe me makina patrullimi. Në disa raste brigadat e zjarrfikësve duhet të shoqërohet me mbrojtje policore. Policia me rroba civile po monitoron prej ditësh situatën në pikat e nxehta, ndërsa protestuesit do të arrestohen menjëherë.

Edhe prokuroria planifikon të punojë me trune speciale. Kryetari i Bashkisë së Berlinit, Kai Wegner (CDU), njofton për veprime vendimtare. “Kushdo që sulmon policinë dhe zjarrfikëset duhet të presë një përgjigje shumë të qëndrueshme nga shteti ligjor”. Si masë parandaluese në tri lagje problematike të Berlinit është ndaluar hedhja e fishekzjarrëve nga persona privatë .

180 milionë euro për fishekzjarrë

Ambientalistët dhe sindikata e policisë janë të mendimit se fishekzjarret duhet të ndalohen në tërësi në Berlin. Por këtë vit po shënohen rekorde të reja shitjesh, pas ndalimeve në vitet e virusit Corona 2020 dhe 2021. Vitin e kaluar u shitën prodhime piroteknike në vlerë prej rreth 180 milionë eurosh. Këtë vit kjo shumë nuk do të jetë më pak.

Përveç fishekzjarreve të ligjshme, që janë në shitje që nga data 28 dhjetori, në qarkullim ka edhe mjaft mjete shpërthyese ilegale, veçanërisht në Berlin. Kufiri me Poloninë është afër dhe aty shiten fishekzjarre të pacertifikuara që kanë një efekt shumë më të madh shpërthyes.

Në vend të pluhurit të zi, përdoret një substancë më e fortë që mund të shpërthejë në mënyrë të pakontrolluar. Disa përmbajnë madje edhe pjesë të vogla të forta të cilat mund të shkaktojnë plagisje serioze, sikurse plumbat e pushkës, përfshirë edhe prerje të gjymtyrëve ose goditje që mund të çojnë deri në vdekje. Në Berlin spitalet po përgatiten për një natë të ngarkuar./ Dw

VIDEO/ Ekstradohet Ruben Saraiva, momenti kur mbërrin në Rinas

Mbërrin në Shqipëri Ruben Saraiva, i akuzuar si autori kryesor për vrasjen e biznesmenit Ardian Nikulaj në Lezhë.

Portugezi u esktradua këtë të dielë dhe mbërriti në Rinas, i shoqëruar nga forca të shumta policie.

Ruben Saraiva u arrestua më 8 maj të këtij viti. 28-vjeçari u filmua nga kamerat e sigurisë duke qëlluar me armë Ardian Nikulajn në lokalin e tij në Shëngjin dhe më pas u largua me motor.

Saraiva dyshohet se u pagua për të vrarë nga Edmond Haxhia i cili jeton në Angli, si hakmarrje për hasmërinë mes familjeve Nikulaj e Lestakaj, ku Haxhia, është nip.