BRUKSEL – Gjatë fazës akute të pandemisë COVID-19 në pranverën e vitit 2020, kur një pjesë e madhe e popullsisë u mbyll në shtëpi, ekonomia ra në një recesion të thellë që goditi veçanërisht të pakualifikuarit dhe pakicat. Për më tepër, në kontrast me rëniet e mëparshme, humbjet e vendeve të punës u përqendruan në sektorë me një përqindje të lartë të punonjësve femra, duke justifikuar termin “shkëputje”.

Prandaj, indikacionet e para ishin se pasojat nga pandemia do të përkeqësonin pabarazinë. Por dy vitet e mëvonshme kanë dhënë shenja se kjo nuk është domosdoshmërisht kështu.

Si fillim, ndikimi i drejtpërdrejtë i humbjeve aktuale ose të mundshme të vendeve të punës në të ardhurat e njerëzve u kompensua në shumicën e vendeve të zhvilluara nga mbështetja e paprecedentë e qeverisë. Në Shtetet e Bashkuara, kjo ndihmë mori formën e çeqeve të dërguara drejtpërdrejt në miliona familje. Në Europë, shumica e qeverive financuan skema masive afatshkurtra, sipas të cilave shteti paguante faturën që firmat të mbanin punëtorët e larguar nga puna.

Këto masa nënkuptonin që humbjet fillestare të vendeve të punës të shkaktuara nga pandemia nuk çuan në të ardhura më të ulëta. Dhe ata që kishin më shumë gjasa të humbnin punën e tyre kishin gjithashtu më shumë gjasa të merrnin mbështetje bujare nga qeveria.

Si rezultat, treguesit e pabarazisë që bazohen në të ardhurat e disponueshme, pra të ardhurat totale pas llogaritjes së taksave dhe transfertave qeveritare nuk u përkeqësuan, madje u përmirësuan pak në disa raste. Matësi më i pranuar gjerësisht i pabarazisë së të ardhurave është i ashtuquajturi koeficient Gini, i cili mat se sa larg shpërndarja e vëzhguar e të ardhurave divergon nga egalitarizmi i përsosur. Në SHBA, koeficienti mbeti shumë i lartë në vitin 2020, por nuk u rrit më.

Modeli është i ngjashëm në Europë, me një studim që zbuloi madje se pabarazia e të ardhurave ra nga janari 2020 në janar 2021 në katër ekonomitë më të mëdha të Bashkimit Europian, Gjermania, Franca, Italia dhe Spanja. Sipas një studimi tjetër, megjithëse pabarazia do të ishte rritur ndjeshëm pa veprimin e qeverisë, si indeksi Gini ashtu edhe treguesi zyrtar i rrezikut të varfërisë në BE tregojnë se programet e synuara të mbështetjes shtetërore e neutralizuan këtë ndikim fillestar.

Ky rezultat thekson se si shteti mund të kryejë rolin e tij të siguruesit të mjetit të fundit duke mbrojtur grupet vulnerabël nga një tronditje e papritur ekonomike me përmasa të paprecedentë. Por qeveritë tani po mbyllin skemat e mbështetjes për COVID-19 ndërsa rimëkëmbja vazhdon, megjithëse disi më gradualisht në Europë sesa në SHBA, ku rikthimi është më i plotë. A do të thotë kjo se prirja para pandemisë drejt rritjes së pabarazisë do të rifillojë?

Përsëri, indikacionet fillestare janë se e kundërta mund të jetë e vërtetë dhe se modelet e mëparshme të pabarazisë mund të ndryshohen në botën pas pandemisë. “Shkarkimi” doli të ishte një fenomen jetëshkurtër, ku shumica e humbjeve të vendeve të punës që prekën gratë zgjatën vetëm një të katërtën ose dy. Një shenjë tjetër inkurajuese është se pjesa e pagave, pjesa e prodhimit total që u paguhet punonjësve, u rrit në 2020 dhe në 2021.

Pjesa e pagave kishte rënë për një kohë të gjatë, duke nxitur një sërë shpjegimesh. Por rimëkëmbja e fundit duket e natyrshme: aktualisht ka shumë pak punëtorë për të operuar stokun ekzistues të kapitalit. “Ndërtoni më mirë” është një emërtim i gabuar. Bllokimet e COVID-19 nuk shkatërruan asnjë kapital, por thjesht e lanë atë të papunë për një periudhë të shkurtër. Kështu, rimëkëmbja nuk kërkon kapital të ri, vetëm një rishpërndarje të asaj që ishte tashmë në dispozicion.

Ky rezultat thekson se si shteti mund të kryejë rolin e tij të siguruesit të mjetit të fundit duke mbrojtur grupet vulnerabël nga një tronditje e papritur ekonomike me përmasa të paprecedentë. Por qeveritë tani po mbyllin skemat e mbështetjes për COVID-19 ndërsa rimëkëmbja vazhdon, megjithëse disi më gradualisht në Europë sesa në SHBA, ku rikthimi është më i plotë. A do të thotë kjo se prirja para pandemisë drejt rritjes së pabarazisë do të rifillojë?

Përsëri, indikacionet fillestare janë se e kundërta mund të jetë e vërtetë dhe se modelet e mëparshme të pabarazisë mund të ndryshohen në botën pas pandemisë. “Shkarkimi” doli të ishte një fenomen jetëshkurtër, ku shumica e humbjeve të vendeve të punës që prekën gratë zgjatën vetëm një të katërtën ose dy. Një shenjë tjetër inkurajuese është se pjesa e pagave, pjesa e prodhimit total që u paguhet punonjësve, u rrit në 2020 dhe në 2021.

Pjesa e pagave kishte rënë për një kohë të gjatë, duke nxitur një sërë shpjegimesh. Por rimëkëmbja e fundit duket e natyrshme: aktualisht ka shumë pak punëtorë për të operuar stokun ekzistues të kapitalit. “Ndërtoni më mirë” është një emërtim i gabuar. Bllokimet e COVID-19 nuk shkatërruan asnjë kapital, por thjesht e lanë atë të papunë për një periudhë të shkurtër. Kështu, rimëkëmbja nuk kërkon kapital të ri, vetëm një rishpërndarje të asaj që ishte tashmë në dispozicion.

Por tani ka më pak fuqi punëtore në dispozicion se më parë për shkak të asaj që komentuesit amerikanë e kanë quajtur “Dorëheqja e Madhe”, e cila ka reduktuar efektivisht fuqinë punëtore, ose më saktë pjesën e popullsisë së rritur të gatshme për të punuar në nivelet e mëparshme të pagave. Firmat duhet të ofrojnë paga më të larta për të tërhequr punëtorët që u nevojiten për të rritur prodhimin.

Në Evropë, tregjet e punës janë më pak dinamike, por dorëheqjet po rriten në shumicën e vendeve anëtare të BE-së edhe pse xhepat e konsiderueshëm të papunësisë mbeten. Dhe nevoja më e madhe për punëtorë ka të ngjarë të vazhdojë për ca kohë. Pandemia ka përshpejtuar tendencat para-ekzistuese që në një afat shumë të gjatë mund të zvogëlojnë kërkesën për punëtorë me kualifikim të ulët në veçanti, por në periudhën afatshkurtër dhe afatmesme ka të ngjarë të ketë efektin e kundërt.

Për shembull, blerjet online, të cilat dikur ishin margjinale në shumicën e pjesëve të Evropës, tani po fitojnë me shpejtësi popullaritet kudo. Si rezultat, shumë nga mallrat që i vendosnim më parë në karrocat e blerjeve në jetën reale, i futëm në çanta dhe i çuam në shtëpi tani mblidhen, paketohen, transportohen dhe dorëzohen nga të tjerë, të cilët duhet të paguhen për kohën dhe mundin e tyre.

Shumica e këtyre roleve të reja janë me aftësi të ulëta dhe mund të kryhen në një të ardhme të largët nga robotë, furgona transporti vetë-drejtues ose drone. Por për shkak se dërgimi në miljen e fundit kërkon ende njerëz për momentin, perspektiva e punës për të pakualifikuarit duket shumë më e mirë se më parë.

Në mënyrë të ngjashme, disa vite më parë, disa ekspertë parashikonin një botë ku robotët do të bënin pjesën më të madhe të punës. Drejtuesit e kamionëve, për shembull, supozohet se do të liheshin të papunë nga automjetet që drejtonin vetë. Por sot, mungesa e drejtuesve është një nga faktorët që ngadalëson rimëkëmbjen e sektorit industrial nga pandemia.

Nga pikëpamja ekonomike, pra, kriza e COVID-19 deri më tani ka luajtur shumë më mirë sesa frika për segmentet më të cenueshme të shoqërisë. Humbjet fillestare të punës dhe të ardhurave u zbutën nga mbështetja bujare e shtetit dhe rimëkëmbja e fuqishme po çon në perspektiva shumë të përmirësuara të punësimit për shumë njerëz. Ndërsa pandemia hyn në vitin e tretë, kjo të paktën duhet të ofrojë disa arsye për optimizëm./ Project Syndicate