Për konfuzionin e tyre dhe shpesh për keqardhjen e tyre, amerikanët dukeshin të përballur me dy Jimmy Carter. Njëri ishte njeriu, presidenca e të cilit, e fituar nga një kërcitje dhe e dorëzuar në mes të poshtërimit të krizës së pengjeve në Teheran, dukej një ese në dobësi dhe naivitet. Ky ishte shefi i ekzekutivit që dikur iu drejtua kombit me një triko gri, ulur pranë një zjarri të ndezur; të cilët, në kulmin e krizës energjetike në vitin 1979, teksa amerikanët rrinin në radhë të mjerueshme për benzinë, kritikuan keq keqardhjen e tyre; i cili, në kulmin e luftës së ftohtë, dukej se shpresonte se mund të bënte një shkrirje duke i shkruar një letër personale fizikanit bërthamor në mërgim Andrei Sakharov; dhe përpjekja e të cilit për të shpëtuar pengjet përfundoi me një përplasje helikopteri në shkretëtirë. Ky ishte gjithashtu njeriu që, gjatë peshkimit, thuhet se ishte sulmuar nga një “lepur vrasës” që vrapoi drejt tij; i cili, gjatë vrapimit, pësoi goditje nga nxehtësia; dhe i cili pranoi për revistën Playboy se kishte kryer shpesh “tradhti bashkëshortore në zemrën time”, duke nxitur një valë talljeje nga të sofistikuarit në të dy brigjet.

Ashtu si Bill Clinton pas tij, ai ishte një Jugor, i rritur në pyjet dhe kënetat rreth Plains, Georgia. Ndryshe nga zoti Clinton, ai ishte jo-intelektual, një fermer kikiriku dhe për një mandat guvernator i Gjeorgjisë, formimi i të cilit kishte qenë në marinë, jo në universitet. Në një fushë të mbushur me njerëz primar demokratik në vitin 1976, freskia e vendit të tij, si zvarritja e tij dhe buzëqeshja e tij me dhëmbë, e dalluan atë, ashtu si edhe ambicia e tij befasuese; por Cartermania mezi i mbijetoi risisë së inaugurimit të tij në Shtëpinë e Bardhë.

Për mbështetësit e tij ai përfaqësonte Jugun e Ri të sigurt dhe në lulëzim, që më në fund doli nga segregacioni; për ata që dyshonin, ai ishte një hiç me kashtë në flokë, i cili së shpejti u përplas në moçalet e Uashingtonit dhe të botës. “Mafia e Gjeorgjisë” që erdhën me të ishin gjithashtu një grup amator, të tipizuar nga drejtori i tij i vogël i buxhetit, Bert Lance; shefi i stafit të djalit të tij të mirë, Hamilton Jordan; dhe vëllai i tij më i vogël Billy, i cili tregtonte lidhjen e tij të lartë për të promovuar një markë birre dhe, nga stacioni i tij i shërbimit në Plains, shpërndau llojin e gënjeshtrave djallëzore që presidentët mund të bëjnë edhe pa to.

Megjithatë, mezi e kishte lënë punën zoti Carter aq sa dukej krejtësisht i ndryshëm: efektiv dhe mbresëlënës. Ai u hodh në “Habitat for Humanity”, një organizatë bamirëse që ndërton shtëpi për të varfërit, duke ngritur vetë trarët e çatisë me çekiç dhe gozhdë. Nëpërmjet Qendrës së tij Carter, të krijuar në vitin 1982, ai u bë një avokat i palodhur për paqen dhe demokracinë, duke udhëtuar nëpër botë për të monitoruar zgjedhjet, për t’u dhënë fund luftërave dhe për të promovuar të drejtat e njeriut. Me pak fjalë, ai u bë ndërgjegjja e Amerikës dhe ambasadori i saj moral. Kur ai nuk u pajtua me pasardhësit e tij – si me Xhorxh W. Bush për Irakun – ai e tha me zë të lartë. Në vitin 2002 ai fitoi çmimin Nobel për paqen, duke fituar një shtat që nuk e kishte pasur kurrë në periudhën e tij të shkurtër të trazuar në “1600 Pennsylvania Avenue”.

Megjithatë, ata ishin i njëjti njeri. Nuk kishte asnjë anë të zotit Carter dhe asnjë shpërfillje. Pikat historike të politikës së tij të jashtme – marrëveshjet e Camp David midis Egjiptit dhe Izraelit në 1978, traktati i çarmatimit Salt II me Bashkimin Sovjetik dhe kthimi i Kanalit të Panamasë nën autoritetin e Panamasë, të gjitha të kritikuara nga shumë njerëz si dhurata në atë kohë – ishin tipike për një njeri që synon paqen për hir të saj. Pothuajse akti i tij i parë si president, në fund të fundit, kishte qenë falja e të gjithë atyre që i kishin shmangur draftit të Vietnamit një përpjekje për të shëruar një nga çarjet më të thella në Amerikë. Ai besonte, me bindje të barabartë, në bashkimin e të gjithë njerëzve si vëllezër. Në vitet e Jim Crow, ai nuk kishte hezituar të luante me djemtë e zinj të fermës që jetonin në të njëjtën rrugë; si guvernator i Gjeorgjisë, ai kishte vendosur të zgjidhte kandidatët me ngjyrë si gjyqtarë dhe të vendoste portrete të zeza në Kapitolin e shtetit. Tani, liderët e huaj me gjemba u ftuan të uleshin me të në ballkonin e Truman-it në karrige lëkundëse dhe të flisnin për nipërit e mbesat e tyre.

Puna me Kongresin dukej më e vështirë. Ai nuk i kuptoi artet e të bërit favore dhe ofendoi Capitol Hill me sulme ndaj shpenzimeve të tyre për të siguruar mbështetje politike. Si rezultat, edhe pse ai arriti të ngrejë Departamentin e Energjisë në 1977 për t’u marrë me krizën energjetike, ai luftoi për të miratuar ose një projekt-ligj të reformës së energjisë ose racionimin e benzinës. Për sa i përket ekonomisë, në vitet e ngujuara nga stanjacioni dhe papunësia, si dhe çmimet e larta të naftës, ai dukej i ndarë mes bamirësisë dhe kursimit, dhe asnjëri nuk funksionoi. Ndërsa inflacioni u rrit në dyshifrorë, ai vendosi kontrolle të çmimeve; më vonë ai solli kontrollet e kredisë dhe masat shtrënguese, të cilat e çuan Amerikën në recesion. Si dikush që kishte përjetuar varfëri dhe korrje të dështuara, qëllimi i tij i pakomplikuar ishte të ndihmonte ata në nevojë; por ai kurrë nuk gjeti një strategji të qëndrueshme për ta bërë këtë gjatë kohës që ishte në detyrë.

I rrethuar nga jeta e lartë e Uashingtonit, ai e mbajti ende prirjen e tij të përjetshme për përpunimin e drurit dhe peshkimin e qetë, për introspeksionin dhe krijimin e gjërave nga e para. Në të njëjtën mënyrë, në mes të një vorbulle këshillash politikash përplasëse, krishterimi i thjeshtë ishte parimi i tij udhëzues: të ecësh me përulësi, të duash të afërmin e tij dhe të bësh të drejtën me të.

Amerika nuk ishte mësuar me këtë. Sado fetar ishte (dhe është) vendi, presidentët zakonisht vinin me ngjyrat e sigurta, të heshtura të episkopalizmit ose presbiterianizmit. Zoti mund të ndizet ose fiket, për t’iu përshtatur kohës. Një baptist jugor, i cili kishte predikuar dhe dhënë mësim në shkollën e së dielës, Bibla e të cilit mbahej pranë dhe Perëndia i të cilit ishte përgjithmonë i pranishëm, ishte një kuriozitet dhe një siklet për njerëzit më laikë. Z. Carter nuk u prozelitua (konvertua) si president, por u soll ashtu siç besonte: autobiografia e tij u quajt “Keeping Faith”. Ai nuk ishte as doktrinar, duke shkëputur lidhjet e tij me Konventën Baptiste Jugore, sepse ajo nuk donte t’u jepte barazi grave. Akti i tij i fundit në Zyrën Ovale ishte lutja për lirinë e popullit të tij; vizitori i tij i fundit atje i kujtoi se asnjë qytetar nuk ishte vrarë në luftë gjatë administrimit të tij. Ky ishte, për të, ngushëllim i mjaftueshëm.

Në Rusi, ai mund të ishte quajtur një budalla i shenjtë. Në Amerikë, karriera e tij ngjalli mendimin shqetësues se mund të ishte e pamundur që një president vërtet efektiv të jetë gjithashtu një njeri vërtet i mirë. /The Economist – Përgatiti në shqip Zoom.al