Sipas një studimi të UNICEF-it, një në tre adoleshentë pranon se ka një marrëdhënie “problematike” ose “toksike” me teknologjinë. Këtu shpjegohet një nga mitet e mëdha për të rinjtë: vetëm për shkak se ata janë vendas dixhitalë, nuk do të thotë se ata dinë të përdorin mirë një telefon, ose një kompjuter me lidhje interneti.

Çelësi është në sjelljen e çdo adoleshenti. “Nëse flasim për një djalë që vjen nga një situatë e komplikuar, ose me probleme elementare, ai mund të izolohet në rrjetet sociale dhe të përfundojë i lidhur. Por mund të ndodhë e kundërta, ndoshta një i ri jo shumë i shoqërueshëm gjen miq dhe ia del për ta kapërcyer atë, pikërisht falë rrjeteve. E rëndësishme është që nuk ka studime që thonë se rrjetet në vetvete janë problematike”, shpjegon ajo.

Sigurisht që duhen shumë njohuri për atë që po futemi dhe jo vetëm për të rinjtë. “Një shumicë e madhe e prindërve kanë gjithashtu rrjete sociale dhe shumë pak i përdorin ato në mënyrë korrekte. Ne të rriturit nuk jemi pikërisht aty për t’u dhënë mësim të rinjve se si të përdorin rrjetet sociale”, thotë Zabala.

Nëse tani ka më shumë të rinj me probleme të shëndetit mendor, kjo nuk është për shkak të rrjeteve. “Po flasim për një brez që kalon nga kriza në krizë dhe goditjen e fundit e dha pandemia dhe izolimi. Problemet e shëndetit mendor lindin nga shumë faktorë”, thonë ata. Nga ana tjetër është edhe me moshë. “60% e të rinjve nga 13 deri në 17 vjeç thonë se kanë pasur përvoja negative në TikTok. Por kur shkojmë më tej, e njëjta përqindje i ka pasur edhe në shkollë apo me shokët e tyre. Është një fazë e ndërlikuar në të cilën ka janë shumë komplekse dhe pasiguri”, thotë Zabala.

BIZNESI I TË DHËNAVE

Kjo nuk do të thotë se rrjetet sociale janë të padëmshme. Është e rëndësishme t’u shpjegojmë fëmijëve tanë dhe gjithashtu të kuptojmë veten se si është biznesi i gjigantëve të internetit me të dhënat tona. “Si fillim, të rriturit duhet ta dinë këtë sepse sot është informacion i nevojshëm për të qenë qytetarë të përgjegjshëm, ashtu si të mësojnë se si të bëjnë deklaratën e tatimit mbi të ardhurat, duhet të dinë që rrjetet sociale janë krijuar në mënyrë që përdoruesi të qëndrojë sa më gjatë dhe fitoni para në kurriz të të dhënave që ju jepni falas”, thotë Zabala. Ky informacion duhet të zbulohet më shumë për të garantuar sigurinë në internet.

Sipas Zabalës, përdorimi i rrjeteve sociale tashmë duhet të jetë pjesë e prindërimit. “Ashtu siç nuk i lëmë të dalin pa kufi nga një ditë në tjetrën, por i lëmë pak nga pak, edhe në rrjetet sociale dhe në internet duhet t’i prezantojmë dorë për dore. Ka zëra që kërkojnë një ndalim, por kjo është absurde sepse Interneti mund të jetë një mjet i mrekullueshëm”, shpjegon specialistja.

Kontrolli prindëror i telefonave celularë, me të cilët prindërit mund të kufizojnë disa aksese, është një mjet i mirë për t’u mësuar adoleshentëve arsimimin teknologjik.

Problemi këtu, sipas Zabala, është se paratë e administratës nuk janë plotësisht të investuara mirë. “Kanë ardhur miliona fonde evropiane për arsimimin dixhital të mësuesve dhe studentëve, por ne kemi harruar këmbën e tretë, që janë familjet. Nëse nuk u japim mjetet, është normale që ata zgjedhin të ndalojnë”, thotë ajo.

“PERDORIMI PROBLEMATIK”, ASNJËHERË VARËSI

Asnjë shoqatë ndërkombëtare e psikologjisë nuk përfshin varësinë ndaj ekranit, megjithëse flet për “përdorim problematik”, ose “marrëdhënie toksike”. Ka të bëjë me shumë faktorë, por një prej tyre është aftësia e vetëkontrollit të çdo fëmije apo personi. “Këtu hyn personaliteti i çdo personi, ka nga ata që hyjnë në Instagram dhe para se të kuptojnë se kanë tre orë, duke parë foto dhe të tjerë që janë në gjendje të vendosin një orar të përcaktuar pa problem”, thotë Zabala.

Ajo që është problematike apo toksike janë përvojat që jetojmë në rrjete. Për shembull, një i mitur mund të pësojë ngacmime kibernetike në rrjetet sociale, por mund të gjejë edhe miq që nuk i kanë atje dhe të përmirësojë jetën e tyre. E gjitha varet nga përdorimi.

Si përfundim, nuk bëhet fjalë për të thënë “kjo është e keqe”, por për të pasur mjetet për të mësuar, sipas Zabalës, e cila në fakt është shumë pro përdorimit të teknologjisë në klasë. Për ta bërë këtë, duhet të plotësohen tre raste: është relevante, e shkallëzuar dhe e qëndrueshme. “Interneti nuk është një vend i krijuar për fëmijët, ndaj duhet t’i prezantoni pak nga pak dhe t’i lini të mësojnë,” këmbëngul ajo.