Si pjesë të përpjekjeve të tij, Bush kërcënoi me ndihmën për Izraelin për ta nxitur atë në drejtim të paqes – duke e bërë atë presidentin e fundit amerikan që mori masa kaq të forta kundër aleatit amerikan. Dhe, të paktën për një kohë, ai ia arriti.

“Trashëgimia e politikës së jashtme të Bushit, veçanërisht në çështjen e paqes izraelito-palestineze, nuk mund të nënlerësohet”, tha Daniel Kurtzer, një diplomat i vjetër në SHBA që ndihmoi në formësimin e politikës së Bushit për Lindjen e Mesme.

“Gatishmëria e tij për të qenë i ashpër ndaj të gjitha palëve … filloi në një periudhë diplomacie intensive që përfshin Izraelin dhe të gjithë botën arabe.”

Sikur qeveria e Shteteve të Bashkuara të vazhdonte qasjen e dashurisë së ashpër të Bushit, në vend që ta braktiste atë, argumentojnë Kurtzer dhe veteranë të tjerë të politikës së jashtme, Shtetet e Bashkuara mund të kishin arritur të ndërmjetësonin një marrëveshje paqeje të qëndrueshme që ende u mungon Izraelit dhe Palestinezëve.

“Është mjaft e dukshme që asnjë president republikan ose demokrat që atëherë nuk ka qenë i gatshëm të bëjë presion domethënës mbi Izraelin,” tha Khaled Elgindy, një bashkëpunëtor në Institutin Brookings, i cili këshilloi negociatorët palestinezë nga 2004 në 2009. “Kur e kuptuan se çfarë kërkohej nga procesi i paqes, ata ishin më pak të gatshëm të bënin atë që ishte e nevojshme “.

‘Një djalë i vogël i vetëm’

Pas Luftës së parë të Gjirit, që përfundoi në Shkurt 1991, Presidenti i atëhershëm Bush ishte në kulmin e fuqisë së tij në skenën globale. Ai kishte dëbuar me sukses ushtrinë irakiane nga Kuvajti, një aleat i SHBA dhe prodhuesi kryesor i naftës – gjithçka teksa arriti të izolonte Izraelin, pothuajse tërësisht, nga hakmarrja në duart e Presidentit irakian Saddam Hussein.

Bush vendosi që paqja arabo-izraelite ishte e radhës në listën e tij të arritjeve ndërkombëtare. Për këtë qëllim, Sekretari i tij i famshëm i shtetit, Jim Baker vendosi bazat e asaj që do të bëhej një konferencë paqësore shumëpalëshe në Madrid, Spanjë, në tetor 1991. Izraeli dhe një mori qeverish arabe u ulën, nën mbikëqyrjen amerikane, për të diskutuar dallimet midis tyre, më kryesori, statusi i popullit palestinez.

Si një shenjë ndaj Izraelit, Organizata Çlirimtare Palestineze (PLO), një organizatë politike militante që përfaqësonte çështjen kombëtare Palestineze, nuk ishte e pranishme. Në vend të kësaj, përfaqësuesit palestinezë ishin të pranishëm si pjesë e delegacionit jordanez.

Asnjë president tjetër nuk ka vepruar pozitivisht ose në mënyrë reaktive në trajtimin e gjërave me të cilat nuk pajtohemi kur Izraeli i bën ato.

Por disa javë para konferencës, Kryeministri i krahut të djathtë Izraelit, Yitzhak Shamir u kërkoi Shteteve të Bashkuara të garantonin 10 miliardë dollarë kredi që Izraelit i duheshin për të ndihmuar në thithjen e qindra mijëra emigrantëve nga Bashkimi Sovjetik. Sipas marrëveshjes, SHBA do të shërbente si garantues i Izraelit me kreditorët, duke i siguruar atij një normë interesi shumë më të ulët sesa do ta merrte në tregjet bankare.

Shtetet e Bashkuara kishin garantuar tashmë një hua prej 400 milion dollarësh për Izraelin për të thithur një valë më të vogël të emigrantëve hebrenj sovjetikë në tetor 1990.

Në atë kohë, Baker kishte negociuar për të marrë siguri të forta nga Izraeli se nuk do t’i përdorte fondet për të zhvendosur emigrantët hebrenj në vendbanimet e territoreve që Izraeli pushtoi që nga viti 1967, të cilat SHBA i shikonte – dhe, të paktën zyrtarisht vazhdoi të shihte për dekada – si një pengesë kryesore për paqen.

Kur SHBA u përpoq të vendoste të njëjtat kushte për këstin e ri të kredisë, Shamir kundërshtoi.

Bush qëndroi fort, duke këmbëngulur për shtyrjen e të gjithë garancive së huasë për 120 ditë. Ai tha se nuk dëshironte një debat të zgjatur me Kongresin mbi vendbanimet për të ndërhyrë në bisedimet e paqes; ka të ngjarë që ai nuk dëshironte gjithashtu të bënte presion ndaj një Shamiri të paqartë për të bashkëpunuar me konferencën dhe për të hedhur në erë besueshmërinë amerikane si një ndërmjetës i drejtë me kombet arabe.

Shamir mendoi se me ndihmën e Komitetit Amerikan të Çështjeve Publike të Izraelit, AIPAC, ai mund të detyronte Bushin duke mobilizuar Kongresin për të miratuar ndihmën menjëherë pavarësisht kundërshtit të presidentit.

I palëkundur, Bush u zotua të vërë veton në legjislacionin që autorizon ndihmën para se të skadonte shtyrja 120-ditore. Ai e ngriti çështjen në media, duke folur gjatë për qëndrimin e tij në një konferencë shtypi në 12 shtator, 1991. Ai e portretizoi veten shkëlqyeshëm si një viktimë kundër fuqisë së AIPAC dhe grupeve të tjera pro-izraelite, të cilat kohët e fundit kishin organizuar një lobim masiv në Capitol Hill.

“Dëgjova sot se kishte rreth 1.000 lobistë në Capitol Hill që punonin në anën tjetër të çështjes. Ne kemi vetëm një djalë të vogël të vetmuar që po e bën këtë punë këtu,” tha ai, duke nxitur të qeshura nga korpuset e shtypit të Shtëpisë së Bardhë.

Menjëherë pas kësaj, Bush mbizotëroi në lojën e tij të gjelave me Shamir dhe AIPAC.

Kongresi u tërhoq. Dhe kur SHBA përfundimisht garantuan huatë në pranverën e vitit 1992, e bënë atë duke përdorur një formulë të re të krijuar për të kompensuar shpenzimet e Izraelit për vendbanimet. SHBA garantuan 200 milion dollarë më pak për çdo miliard që Izraeli kërkoi për shpenzimet e parashikuara për vendbanimet.

Konferenca e Madridit dhe bisedimet shumëpalëshe që pasuan, nuk rezultuan në ndonjë përparim midis Izraelit dhe kombeve arabe fqinje, për të mos thënë asgjë për palestinezët e pushtuar.

Por të metat e konferencës forcuan një realizim brenda kampit të paqes të Izraelit se atij do t’i duhej të zhvillonte bisedime të drejtpërdrejta me udhëheqësit palestinezë, të cilët nuk kishin qenë të pranishëm në Madrid.

Dhe mbase më me rëndësi, drama mbi garancitë e huasë përshpejtoi shkatërrimin politik të Shamir. Ai e humbi mundësinë e tij për rizgjedhje në qershor 1992 për shkak, të paktën pjesërisht, nga lodhja publike e tensioneve që sjellja e tij kishte krijuar me Shtetet e Bashkuara, bamirësi kryesor ushtarak, financiar dhe diplomatik i Izraelit.

Pasardhësi i Shamir, Yitzhak Rabin i partisë së Laburistëve të qendrës së majtë, vazhdoi të japë bekimin e tij në bisedimet e para të drejtpërdrejta izraelite me udhëheqësit palestinesë të PLO që u ndërmorën fillimisht në fshehtësi në Oslo, Norvegji. Diskutimet çuan në Marrëveshjen e Oslos, e cila krijoi një shkallë të autonomisë palestineze në Bregun Perëndimor dhe Gaza, që duhej të shërbente si bazë për sovranitetin e ardhshëm palestinez.

Nga ky këndvështrim, përballja e Bush me Shamir shërbeu si një model për suksesin që një president amerikan është i aftë të arrijë në rajon nëse ai është mjaft i vendosur për t’i bërë ballë politikës afatshkurtër.

Ajo gjithashtu zbuloi përçarjen brenda radhëve hebreje amerikane që AIPAC e kishte ishte maskuar prej kohësh.

“Ishte hera e parë që lobi pro-Izraelit filloi të copëtohej”, tha Dov Waxman, një profesor i shkencave politike në Universitetin Verilindor dhe autor i librit “Trouble in the Tribe: The American Judgment Conflict Over Israel.”

“Amerikanët për Paqen Tani”, një grup pro paqes, mbështeti qëndrimin e Bushit. Divergjenca e saj me AIPAC parashikoi krijimin e organizatave më të sofistikuara liberale të avokatisë hebraike si “J Street”, të cilat u ngritën në famë më shumë se një dekadë më vonë. Këto grupe ofruan mbështetje të vlefshme politike hebraike për marrëveshjen bërthamore të administratës Obama me Iranin në 2015.

I fundit në llojin e tij?

Por nëse qasja e dashurisë së ashpër të Bush e vendosi një pikë kulminante fuqinë e mundshme të Shteteve të Bashkuara për të luajtur ndërmjetësin e ndershëm në konfliktin Izraelo-Palestinez, humbja e tij në zgjedhjet e 1992 i privoi atij mundësinë për ta vazhduar atë. Dhe mosdashja e pasardhësve të tij – ose paaftësia – për të treguar të njëjtën vendosmëri, kontribuan në dështimin amerikan për të sjellë paqe në rajon.

“Asnjë president tjetër nuk ka vepruar pozitivisht ose reaktivisht në trajtimin e gjërave me të cilat nuk jemi dakord kur Izraeli i bën ato,” tha Kurtzer, i cili shërbeu si Ambasador i SHBA në Egjipt nën Bill Clinton dhe Ambasador i SHBA në Izrael nën George W. Bush.

As Clinton, as George W. Bush, as Barack Obama nuk imituan qasjen e Bush për të përdorur ndihmën amerikane për të ndaluar zgjerimin e vendbanimeve.

Rezultati ishte një shpërthim i ndërtimit të vendbanimeve që vazhdon ta mbajë larg zgjidhjen e konfliktit izraelito-palestinez. Edhe gjatë pasojave optimiste të Marrëveshjes së Oslos në vitet 1990, vendbanimet hebraike në territoret palestineze të pushtuara nga Izraeli u rritën në qiell.

Tani ka rreth 600,000 kolonë hebrenj në Bregun Perëndimor të pushtuar dhe në Jeruzalemin Lindor, duke rritur çmimin politik të tërheqjes që do të ishte e nevojshme për të lejuar krijimin e një shteti palestinez të afërt gjeografikisht në ato toka.

“Nëse jeni duke kolonizuar territorin në të njëjtin moment që gjoja jeni pjesë e një procesi paqeje që synon ta heqë kolonimizimin në këmbim të paqes, kjo nuk ka shumë kuptim,” tha Elgindy.

Izraeli ka ankesat e tij për palestinezët. Qeveritë izraelite vazhdimisht kanë argumentuar se dhuna palestineze kundër hebrenjve është arsyeja e politikës së tyre të ashpër, në vend të zgjidhjes. Dhuna palestineze ndaj civilëve izraelitë ishte veçanërisht vdekjeprurëse gjatë Intifadës së Dytë nga 2000 në 2005 kur bombardimet vetëvrasëse palestineze dhe sulme të tjera vranë më shumë se 700 civilë izraelitë.

Dallimi, megjithatë, është se udhëheqësit amerikanë janë të gatshëm të ushtrojnë presion mbi udhëheqësit palestinezë dhe kanë provuar se janë të paaftë për ta ushtruar atë edhe në anën izraelite.

Administratat e njëpasnjëshme amerikane “kanë qenë më të ashpra ndaj palestinezëve dhe më të gatshëm të pranojnë pikëpamjet e Izraelit”, thotë Kurtzer. /Daniel Marans – Marrë nga Huffington Post – Përgatiti Zoom.al 

*Titulli i origjinalit: George H.W. Bush ishte Presidenti i fundit i ashpër me Izraelin