zoom

Ekonomi

Kriza energjetike e Europës do të shkaktojë frikërat e saj më të këqija

Në “1984” të Xhorxh Oruellit, Dhoma 101 është vendi ku të burgosurit përballen me frikën e tyre më të keqe. Gjetja e fobisë mbizotëruese të europianëve është më e ndërlikuar: ajo që i tremb votuesit në një pjesë të kontinentit (azilkërkuesit! deficitet! Rusia!) mund të jetë një shqetësim i vogël për ata në anën tjetër. Covid-19 është një pretendent, pasi e ka mërzitur jetën nga Dublini në Dubrovnik dhe më gjerë. Një tjetër është kriza e vazhdueshme energjetike e kontinentit. Rritja e çmimeve të gazit natyror po çon në rritje faturat e ngrohjes, duke thithur paratë që europianët kanë kursyer ndërsa pastrojnë nëpër shtëpi për dy vjet. Është një krizë kaq gjithëpërfshirëse sa që të gjitha pjesët e BE-së do të duhet të përballen me shqetësimet e tyre më të thella.

Ashtu si me shumicën e maktheve, origjina e krizës së pushtetit është pjesërisht e qartë dhe pjesërisht misterioze. Europa hyri në sezonin e dimrit me rezerva të ulëta të gazit natyror, i cili përdoret për ngrohjen e shtëpive dhe prodhimin e energjisë elektrike. Tkurrja e prodhimit vendas të energjisë në vende si Holanda, erërat e dobëta që nuk arritën të rrotullonin turbinat me erë aq sa pritej, rritja e kërkesës aziatike që thith gaz në drejtim të lindjes dhe problemet e mirëmbajtjes në centralet bërthamore franceze janë bashkuar në një mungesë që pak e panë të vijnë. Kur Rusia, nga ku tubacionet e gazit priren të nisen, nuk nxitoi të ndihmonte me furnizim shtesë, çmimet u rritën. Familja mesatare europiane përballet me fatura të energjisë elektrike dhe gazit prej 1,850 € (2,100 dollarë) në 2022, nga 1,200 € në 2020, sipas Bankës së Amerikës. Frika nga ndërprerjet e energjisë elektrike dimërore është penguar nga një periudhë e motit jashtëzakonisht të ngrohtë tani për tani.

Por tmerri shkon përtej librit të xhepit: për shumë vende, ai ngjall pasiguritë e tyre më të këqija. Merrni Francën krenare, e cila aktualisht mban presidencën e radhës të Këshillit të BE-së. Kriza tallet me arritjen e “autonomisë strategjike” të bllokut, ideja e fundit e madhe e Presidentit Emmanuel Macron. Që Europa duhet të mbrohet nga pushteti i huaj, tingëllon e lavdërueshme, por duket më e largët se kurrë. Çfarë autonomie mund të pretendojë Europa kur kërkon bujarinë ruse për t’i mbajtur shtëpitë e saj të ngrohta? Kjo është një pyetje e vështirë në një kohë kur Vladimir Putin po kërcënon të pushtojë Ukrainën. Nëse Amerika përgjigjet me sanksione kundër Rusisë, siç ka kërcënuar, është Europa ajo që do të vuajë më të keqen nga ndëshkimi i Kremlinit. Nuk është çudi që BE-ja mezi mund të gjejë një vend në tryezën e bisedimeve.

Më e keqja, disa vende duken të sigurta me gjendjen ekzistuese të punëve. Gjermania është në fazat e fundit të nënshkrimit të Nord Stream 2, një tubacion që do ta bëjë Europën edhe më të varur nga gazi rus. Ekonomia më e madhe e BE-së do të duhet të përballet me ankthin e saj. Rritja e çmimit të energjisë do të jetë katastrofike për industrinë e saj. Ai gjithashtu ka shkaktuar një rritje të inflacionit, treguesit ekonomik që gjermanët i frikësohen më shumë. Dhe qeveria e re e koalicionit, e cila është e ndarë në lidhje me Nord Stream 2, sapo ka mbikëqyrur mbylljen e tre termocentraleve bërthamore që mund të kenë qenë të dobishme për të mbajtur dritat e kontinentit. Vendi që mendon se ofron zgjidhje për Europën është tashmë pjesë e problemit.

Frika e dyfishtë i mban zgjuar europianët veriorë gjatë netëve të tyre të gjata të dimrit. Njëra është se BE-ja do të dështojë të veprojë kundër ndryshimeve klimatike, gjë që shqetëson shumë votuesit në Holandë dhe Skandinavi. Tjetra është se paratë “e tyre” do të shkojnë për të subvencionuar jugorët shpenzues. Marrëveshja e arritur në vitin 2020 për një fond europian të rimëkëmbjes së Covid-it vendosi mjeshtërisht këto dy frikë kundër njëra-tjetrës: veriorët e kursyer ranë dakord të nënshkruanin një paketë të madhe ndihme, me kusht që të financonte investimet afatgjata (veçanërisht ato të gjelbra). Kriza e gazit e minon atë strukturë. Qeveritë në vende si Italia dhe Spanja po shpenzojnë miliarda për të ndihmuar familjet të përballojnë faturat më të larta të shërbimeve, ndërsa minatorët polakë punojnë jashtë orarit për të gërmuar qymyr të ndotur.

Frika më e madhe e Europës Jugore është një rimëkëmbje e shpejtë. Greqia, Italia dhe të tjerët mund të përdorin një ecuri të mirë pas dy krizave në më shumë se një dekadë. Kërcimet e mëdha në faturat e energjisë dëmtojnë më shumë vendet më të varfra. Kjo vlen edhe për europianët lindorë. Por Dhoma e tyre 101 dominohet nga zoti Putin, i cili mban dorën në rubinetin e gazit, ndërsa kërkon që vendet e ish Traktatit të Varshavës të ndalojnë pritjen e trupave të NATO-s. Nëse temperaturat e dimrit nuk i bëjnë vendet baltike të dridhen, perspektiva që një Putin i maskuar me hokej t’i heqë ato si adoleshentët e tmerruar, me siguri do ta bëjë.

Filmi horror me çmimin e gazit është më i tmerrshmi për eurokratët. Shkaqet e krizës aktuale të energjisë është e vështirë të distilohen në një faktor të vetëm, thotë Georg Zachmann nga Bruegel, një institut kërkimi në Bruksel. Kjo lë shumë hapësirë për të caktuar një kokë turku dhe një kandidat vjen në mendje. Komisioni Europian rregullon tregjet e energjisë në BE (kryesisht në mënyrë mjaft të arsyeshme) dhe e ka bërë neutralitetin e karbonit një pikë qendrore të së ardhmes së bllokut (gjithashtu të ndjeshme). Sado të shëndosha të jenë vendimet e saj politike, ato e kanë përkeqësuar krizën aktuale. Për shembull, kalimi te qymyri për të mbajtur çmimet në rënie është më pak një opsion, pasi do të kërkonte blerjen e kredive të shtrenjta të BE-së për emetimet e karbonit.

Sikur Britania të ishte ende në BE, njerëz si Nigel Farage pa dyshim do të kishin shpenzuar muajt e fundit duke fajësuar Brukselin për rritjen e kostove të energjisë. Të tjerët mund të kapin mantelin e tij demagogjik. Franca, shtëpia e verdhave të verdha, ka përvojë të kohëve të fundit të inateve në bazë të lidhura me çmimet e energjisë dhe po përgatitet për një zgjedhje me disa eurobashër të egër. Viktor Orban do të kërkojë gjithashtu një element të makinës së BE-së për t’u goditur ndërsa përgatitet të përballet me votuesit hungarezë në prill.

Zyrtarët europianë e dinë se vëmendja e fajit mund të shkojë tek ata dhe nuk e presin me padurim. Megjithatë, ankthi mund të jetë i shëndetshëm kur frika është të mbahen përgjegjës. Të nxehurit e votuesve me qasjen e BE-së ndaj problemeve është një shenjë se po harton politika me të cilat disa njerëz nuk pajtohen dhe mund të dëshirojnë të përmbysen. Kjo duket shumë si një demokraci funksionale në një nivel pan-europian. E frikshme, apo jo? Boo!/ The Economist-Charlemagne

Përgatiti Armand Kullau për Zoom.al