Çdo dy javë, fqinjët e Hilai Barakzait largohen në shtëpi të reja në mbarë botën, ndërsa ajo pret, shikon emailin e saj dhe pyet veten se kur do të jetë radha e saj.
Barakzai bëri një nga fluturimet më të dëshpëruar nga Kabuli, ndërsa talibanët morën Afganistanin në gusht 2021. Ajo fluturoi në Pakistan, më pas në Ukrainë, ku qëndroi për gjashtë ditë përpara se të zbarkonte përfundimisht në Shqipëri, ku më vonë iu bashkua vëllai i saj.
Pothuajse nëntë muaj më vonë, ata janë ende duke pritur që Kanadaja të përpunojë dokumentet e tyre për refugjatët, në mënyrë që të largohen nga Shqipëria dhe të vazhdojnë jetën e tyre.
“Është rraskapitëse. Jemi çmendur”, thotë Barakzai. “Çdo ditë që jemi këtu, është e njëjta ditë, e njëjta gjë”.
Qeveria shqiptare ka pranuar mijëra refugjatë afganë dhe i ka vendosur në hotele përgjatë bregdetit të vendit, duke përfshirë kompleksin turistik Rafaelo në Shëngjin, në Shqipërinë veriore. Ishte menduar të ishte një ndalesë e përkohshme përpara se të kalonin në Kanada, SHBA dhe gjetkë. Por pas gati nëntë muajsh, edhe pse mirënjohës për mikpritjen e Shqipërisë, ata ende të ngecur në vend po pyesin se kur do të largohen.
Barakzai mbërriti në Shëngjin në kulmin e sezonit turistik të Shqipërisë, në plazhe të mbushura me njerëz dhe muzikë kudo në restorante.
Pas një dimri të qetë dhe gri në qytet, zhurma e çekiçëve dhe e veglave shënon ardhjen e një sezoni tjetër, ndërsa punëtorët rinovojnë dhe hotelet bosh, duke u përgatitur për verën.
Kanadaja premtoi vitin e kaluar se do të merrte të paktën 40,000 refugjatë afganë. Deri tani kanë mbërritur më pak se një e treta.
Afganët në Shqipëri thonë se procesin i aplikimit për në Kanada është i ndërlikuar. Të tjerë thonë se i kanë dorëzuar të gjitha dokumentat muaj më parë dhe tani thjesht po presin.
Ndërsa të tjerë thanë se Organizata Ndërkombëtare për Migracionin u kishte thënë atyre se aplikimet ishin miratuar, por Kanadaja ende nuk i kishte planifikuar fluturimet e tyre.
Një përfaqësues i IOM-it i tha Barakzait në një mesazh në WhatsApp më 8 prill se Kanadaja kishte miratuar kalimin e saj dhe të vëllai në Kanada, por organizata ishte ende duke pritur që Kanadaja të konfirmonte datat e tyre të udhëtimit.
Kryeministri Justin Trudeau ka fajësuar për ritmin e ngadaltë të zhvendosjes, situatën kaotike në Afganistan dhe regjimin taliban, të cilët “nuk po ndihmojnë në nxjerrjen e njerëzve nga Afganistani në Kanada”, tha ai në prill.
Një kirurge pediatrie, e cila do të shkonte në Kanada, por që pret në Shqipëri prej më shumë se gjashtë muajsh që aplikimet e prindërve të saj të shqyrtohen, kujton se kishte lexuar komentet e Trudeau: “Isha, seriozisht e ka?”, tha ajo.
Ajo erdhi në Shqipëri në tetor 2021 me motrën dhe prindërit e saj dhe bëri një kërkesë për azil në Kanada në nëntor. Aplikimet e saj dhe të motrës u miratuan shpejt dhe IOM-i e thirri atë më 10 shkurt për t’i thënë se ishin gati të largoheshin, por aplikimet e prindërve të saj janë ende duke u përpunuar dhe ajo tha se do të shqetësohej për shëndetin e tyre nëse i linte pas.
Shumica e afganëve që zbarkuan në Shqipëri u evakuuan nga OJQ të huaja me të cilat ata kishin punuar ose kishin lidhje. Shumë kanë gjithashtu kontakte në Kanada dhe SHBA, flasin dy ose më shumë gjuhë dhe kishin dokumentet e nevojshme për të dalë nga vendi kur ndodhi kolapsi.
“Kushdo që ka dalë nga aty është njeri me fat. Unë kam akses në ambasadë dhe prandaj arrita të lëviz. Po dikush që nuk ka asnjë lidhje, si do ia bëjë?, thotë kirurgia.
Ndërsa ajo pret, ajo po përpiqet të studiojë për t’u rikualifikuar si kirurge kur të mbërrijë në Kanada, por nuk mund të fokusohet: “Çdo dy deri në tre minuta po rifreskoj emailin”.
Në vend të studimit, ajo shpenzon pjesën më të madhe të kohës duke fjetur dhe duke parë filma: “Unë mendoj se këto janë hapat e parë të depresionit”.
Një tjetër familje që pret në një hotel në Golem të Shqipërisë, e cila kërkoi të mbetet anonime, tregon se rastet e tyre ishin të përfunduara që para dy muajsh dhe ata ishin gati të udhëtonin.
Dy muaj më vonë, ata janë ende duke pritur për një fluturim për në Toronto, ku planifikojnë të bashkohen me familjen.
Vetë procesi i aplikimit ishte i shpejtë. Familja aplikoi për azil në janar 2022 dhe mori një vendim në pak më shumë se dy muaj. Por ata nuk e kuptojnë pse tani është dashur pothuajse e njëjta kohë për të hipur në një avion.
“Rrugët për afganët për të ardhur në Kanada duhet të thjeshtohen dhe qeveria duhet të angazhojë më shumë burime për përpunimin e aplikimeve”, tha Ëarda Shazadi Meighen, një avokate e imigracionit dhe refugjatëve në Toronto.
“Edhe pse nëpunësit civilë po bëjnë absolutisht gjithçka që munden, gjërat kanë ngecur në politikat e programit”, tha ajo.
Aktualisht, dy grupe afganësh mund të aplikojnë për azil: njerëzit që kanë punuar drejtpërdrejt me qeverinë kanadeze në Afganistan dhe familjet e tyre. Lideret femra, mbrojtëset e të drejtave të njeriut dhe gazetarët, pakicat fetare dhe etnike dhe personat LGBTQ+.
Shumica duhet të referohen nga Komisioneri i Lartë i OKB-së për Refugjatët (UNHCR), ose të gjejnë një organizatë kanadeze që mund të sponsorizojë refugjatët dhe t’i pranojë ata.
Ato organizata janë të mbingarkuara. Ato kanë më shumë se 10.000 kërkesa për 25 vende që janë bosh.
Pothuajse 25,000 ukrainas kanë mbërritur në Kanada përmes një programi të përshpejtuar udhëtimi që lejon refugjatët që ikin nga pushtimi rus të aplikojnë për një vizë që i lejon ata të qëndrojnë në Kanada për tre vjet.
Ndërsa Barakzai pret, ajo po përpiqet të gjejë një rrugëdalje nga Afganistani për prindërit dhe motrat e saj.
Ajo i ndihmoi prindërit e saj të paraqisnin një kërkesë kanadeze për refugjatë dhe ata morën një përgjigje, por tani ata kanë ngecur sepse Kanadaja nuk po përpunon më aplikime nga brenda vendit.
“Unë nuk e di se çfarë do të ndodhë me ta,” tha Barakzai. Gjatë nëntë muajve të fundit, ajo ka koordinuar qindra aplikime për azil për njerëzit në hotel dhe i ka mbajtur të gjithë të përditësuar ndërsa rastet e tyre përpunohen dhe përfundimisht largohen.
Është një përgjegjësi rraskapitëse, e pandërprerë, vetëm tani ka filluar të lehtësohet, por që vjen me emocione të përziera, ndërsa ajo shikon të tjerët të lëvizin në shtëpi të reja ndërsa pret lajmin e saj të mirë.
“Në këta nëntë muaj, unë e kam humbur veten. Unë jam bërë një person krejtësisht tjetër”, tha ajo.
E vetmja mundësi tani për familjen e saj është të rrezikojnë udhëtimin e rrezikshëm për në Pakistan, ku mijëra afganë kanë ikur.
Ajo po i mbështeste financiarisht prindërit e saj dhe pasi priti për muaj të tërë në Shqipëri, ku azilkërkuesit nuk mund të punojnë, ajo nuk mund të përballojë t’i nxjerrë jashtë.
Ky është një problem i zakonshëm për shumë në Shqipëri. Gazetarët, aktivistet apo gjyqtaret femra dhe deputetet ishin ndër të parët që erdhën, me prioritet për fluturimet sepse puna e tyre i bëri ata objektiva të talibanëve. Por shumë u detyruan të linin familjet pas.
Disa gra në një grup prej 11 vetash, të cilat kërkuan të mos publikohen emrat e tyre ose profesionet e mëparshme, thanë se vendimi për t’u larguar u shpëtoi jetën, por tani kanë frikë se i ka vënë ata që kanë mbetur në rrezik edhe më të madh.
Një grua tha se mbërriti në Shqipëri tetë muaj më parë, duke shpresuar se do të ishte një ndalesë e shkurtër dhe se ajo mund të dërgonte familjen e saj në Kanada shpejt.
Talibanët e kanë emrin e saj në listën e të kërkuarve dhe e dinë që ajo u largua. Çdo ditë ajo ka frikë se do të sulmojnë familjen e saj. Ajo tha se kohët e fundit ishte shtruar në spital sepse kishte përjetuar gjendje ankthi.
Jeta në Shqipëri është komode dhe ajo tha se është mirënjohëse për mbështetjen e vendit, por mendja e saj është në shtëpi: “Jemi të sigurt, por mendërisht nuk jemi të sigurt. Jemi në një kafaz”.
Të lidhura
